Dat zei prof. dr. Stefan Paas zaterdag in Hilversum tijdens de Nacht van de Theologie, gewijd aan het thema ”Ziel en zaligheid”. Prof. Paas sprak voor de laatste keer als ”theoloog des vaderlands”. Hij wordt opgevolgd door Samuel Lee, sinds 1994 voorganger van de Jesus Christ Foundation Church in Amsterdam Zuid-Oost, waar veel migranten komen. De nieuwe theoloog des vaderlands werd intern aangewezen door de organisaties die de Nacht van de Theologie organiseren.

Theologie gaat over en begint met God, aldus Paas. „De theologie denkt de werkelijkheid vanuit God. Het gaat om „in God” te zijn, te „leven voor Zijn aangezicht”, meer nog dan „in God te geloven.” Als iemand zegt dat hij prima kan leven zonder God, dan zeg ik: Je kunt prima leven zonder geloof in God, maar dat is wat anders. Niemand is zonder God.”

Het zou volgens prof. Paas zomaar eens kunnen zijn dat in de huidige samenleving, waar vrijwel alle institutionele vanzelfsprekendheid van God is weggevallen, het spreken vanuit God meer tot zichzelf kan komen. „Juist omdat God zo nabij is, dreigt Hij telkens onzichtbaar te worden in de dode hoek van onze cultuur. In elke cultuur gebeurt dat op verschillende manieren: in de ene door Gods fluistering te dempen met liturgische pracht en praal, theocratie en randschriften, cultuurstrijd en stoere publieke verklaringen over de maatschappelijke moraal, met heel veel spreken over God. In de andere door God simpelweg irrelevant te vinden, een hobby voor zonderlingen, iets van vroeger, een excuus voor patriarchale onderdrukking, en opnieuw: met heel veel spreken over God.”

Juist omdat „Gods ongelooflijke nabijheid” zo gemakkelijk niet gezien wordt, is het altijd zoeken naar waar het culturele beton scheurtjes vertoont. Prof. Paas zei weinig te hebben met het sociologisch spreken over God. „Daaraan worden dan weer percentages verbonden, en voor we het weten wordt de hele vraag naar God onderdeel van een cultuurstrijd. Vooruitgang of juist achteruitgang, conservatief of progressief, Bijbelgordel of grachtengordel.”

Prof. Paas kritiseerde het „vrijzinnig” en „fundamentalistisch” benaderen van de Schrift, omdat men zich in zijn ogen dan plaatst tegenover de Bijbel om die „te ontleden, te ontkrachten, te verdedigen of vast te spijkeren.” Prof. Huijgen zoekt in zijn recente boek terecht naar een mystieke omgang met de Schrift, zei hij, met een pleidooi voor de ziel. „Maar ook dat boek van Huijgen is op een bepaalde manier heel protestants, en misschien moet ik zelfs zeggen: een echte mannenboek. In die zin dat het toch heel sterk gaat over een ”ik”, een individu, dat met de Schrift bezig is, zoals veel van zulke boeken.”

Als aanvulling dacht hij aan een ander boek, dat van de zwaar getatoeëerde, ex-verslaafde lutherse dominee Nadia Bolz-Weber. „Bolz vertelt niet alleen verhalen, maar het zijn ook faalverhalen. Het zijn verhalen van mensen die bij elkaar komen, aan elkaar verbonden raken, omdat ze uiterst kwetsbaar durven zijn en elkaar uitnodigen, de ruimte geven om net zo kwetsbaar te zijn.”

Theoloog des vaderlands

Zaterdagavond had de benoeming plaats van de nieuwe theoloog des vaderlands: Samuel Lee, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en directeur van Center for Theology of Migration aan de Faculteit Religie en Theologie in opdracht van SKIN (Samen Kerk in Nederland). Het is de eerste keer dat een theoloog met een migratie-achtergrond deze rol vervult. Mark de Jager werd de nieuwe Jonge Theoloog des Vaderlands. Hij studeert en doet onderzoek aan de Protestantse Theologische Universiteit en de Rijksuniversiteit Groningen. Recensenten van de dagbladen Trouw en het Nederlands Dagblad vonden ”Groene Theologie” van Trees van Montfoort het beste Theologische Boek.