Daardoor is Sanchez nu nóg verder verwijderd van de meerderheid dan na de vorige stembusgang in april.

Een bijkomende complicatie is de spectaculaire winst van Vox. De ultrarechtse partij veroverde 52 zetels, wat meer dan een verdubbeling betekende. Na de sociaaldemocraten en de conservatieve PP is Vox nu de derde partij in Spanje. Dat succes is vooral ten koste van Ciudadanos gegaan. De rechtsliberalen van Albert Rivera werden weggevaagd en hielden nog maar 10 van hun 57 parlementsleden over.

Sanchez had op forse winst gerekend om sterker te staan in de formatiebesprekingen. Ook wilde hij niet afhankelijk zijn van de stemmen van de Baskische en Catalaanse partijen. Dat waren zijn voornaamste redenen om de formatiepogingen op te geven en op verkiezingen aan te sturen.

Die opzet faalde in alle opzichten. Want door het lichte verlies van het linkse Unidas Podemos (UP), is Sanchez nu nog afhankelijker van de Catalanen en de Basken. Zij zagen hun aanhang juist groeien.

Net als na de stembusgang in april, heeft geen van de ideologische blokken de meerderheid van ten minste 176 zetels behaald. Het linkse blok –PSOE, UP en Mas Pais– kwam uit op 158, 7 minder dan in april. Het rechtse trio van PP, Ciudadanos en Vox won licht, maar bleef niettemin steken op 150. Daarmee zit de Spaanse politiek muurvast en dreigt het land onregeerbaar te worden.

Riskante gok

De herhaling van de verkiezingen heeft niet alleen niets opgelost. De riskante en volgens velen onverantwoordelijke gok van Sanchez heeft bovendien een nieuw probleem gecreëerd: de radicalisering van het rechtse blok door de opkomst van Vox.

Dat heeft verstrekkende gevolgen. Voor het politieke klimaat in het land en voor de kabinetsformatie. Een optie om de impasse te doorbreken zou een akkoord zijn van de PSOE met de conservatieve PP om door stemonthouding een minderheidsregering van Sanchez mogelijk te maken.

Aardverschuiving

Het omgekeerde was in 2016 gebeurd. Toen maakte de PSOE op deze manier de vorming van het conservatieve kabinet-Rajoy mogelijk. Maar de aardverschuiving binnen het rechtse blok heeft de speelruimte van PP-leider Pablo Casado tot een minimum beperkt. Als Casado door stemonthouding nu een minderheidsregering van Sanchez mogelijk zou maken, zou dat de PP ongetwijfeld duur komen te staan en Vox naar nog grotere triomfen voeren.

Eigenlijk is er maar één andere optie om een meerderheid te vormen: een nieuwe poging een progressief kabinet te vormen door een akkoord tussen de sociaaldemocraten, UP en de Catalaanse en Baskische fracties. Maar wat niet lukte na de verkiezingen in april, lijkt nu nog onwaarschijnlijker.