Saudi-Arabië werd donderdagavond nogal eens genoemd in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Daar werd gedebatteerd over de islam in Europa. Als reactie op de revolutie in Iran in 1979 werd ook Saudi-Arabië een stuk conservatiever, betoogden zowel journalist Jan Leyers (België) als hoogleraar sociologie in Berlijn Ruud Koopmans. Klopt niet, corrigeerde Saudi-Arabië-kenner Paul Aerts, die in het publiek zat. „Trap niet in de valkuil die kroonprins Mohammed Bin Salman ons voorhoudt. Hij zegt terug te willen naar de gematigde islam van vóór 1979. Maar die islam wás al uitermate conservatief.”

Met de ‘Saudische islam’ (salafisme) heeft Europa veel te stellen. Ex-moslima Fatima El Mourabit vertelde hoe in de jaren 90 geloofsregels gingen veranderen. „Als gevolg van cassettebandjes uit Saudi-Arabië mochten we niet veel meer. Niet meer naar feestjes, niet meer naar de bioscoop, niet meer naar het theater. Overal om me heen verschenen ineens hoofddoeken.” Inmiddels gelooft ze al jaren niet meer. „In 2006 heb ik het mijn ouders verteld. Mijn dochter voed ik zonder de islam op.”

Propagandamachine

El Mourabit is boegbeeld van Platform Nieuwe Vrijdenkers. Dat biedt ex-moslims de mogelijkheid om elkaar te ontmoeten. Het is volgens El Mourabit een misvatting dat ex-moslims in Nederland hun leven niet zeker zijn. „Mijn achterban is hoofdzakelijk bang voor uitsluiting door de familie.”

Extreme vormen van islam overstemmen het geluid van gematigde moslims, stelde Khalid Benhaddou, imam van de grootste moskee in Gent. Doordat hij als een van de weinige imams in het Nederlands preekt, trekt hij van heinde en verre mensen. „Onder jongeren merk ik een grote honger naar informatie. Maar online is het aanbod eenzijdig. We moeten het opnemen tegen gigantische propagandamachines. Wie googelt, stuit al gauw op materiaal van salafistische signatuur.”

De islam dwingt staten zich te bezinnen op hun waarden, meende Leyers. Hij noemde als uiterste opties de verschillende invulling van het begrip vrijheid in Frankrijk en Engeland. „In Frankrijk is de laïcité heilig, een strikte scheiding tussen kerk en staat. Maar even heilig is in Engeland de vrijheid van gedachte.”

Boko Haram

Beide opties hebben moslimfundamentalisme niet kunnen tegenhouden, wierp Koopmans tegen. „Frankrijk en Engeland hebben daar evenveel last van.” De wetenschapper vindt dat de moslimgemeenschap allereerst aan zet is als het gaat om moslimextremisme. Zij moeten weerbaarder worden. „Een Nigeriaanse collega vertelde mij hoe Boko Haram in haar thuisland steeds populairder werd. Gematigde moslims stonden met de mond vol tanden toen radicale predikers tijdens tv-debatten hun kennis van Koran en hadith etaleerden.”

De overheid mag van Koopmans best gematigde varianten van islam steunen, maar moet zijn radicale evenknie indammen. De hoogleraar noemde Duitsland als voorbeeld. „Dat land verbiedt organisaties die uit zijn op het afschaffen van de democratie. Organisaties die de religieuze vrijheid van anderen niet erkennen, verdienen de religievrijheid niet.”