Philipp Blom beschrijft zoektocht naar herkomst viool
Violen hebben gezichten, net als mensen. Ze lijken allemaal op elkaar en zijn toch verschillend. Ze hebben een geschiedenis, een oorsprong, een klinkend leven. Een specifiek instrument –met een bijzonder vaste handgesneden omtrek, een elegante welving en ongebruikelijk kleine krul– fascineerde Philipp Blom (1970) mateloos en bracht een complexe zoektocht teweeg naar de herkomst ervan. Zijn nieuwste boek ruikt naar lijm, lak en houtkrullen.
Na een bezoek aan het atelier van een bevriende vioolbouwer keerde de Duitse filosoof, historicus en schrijver terug naar huis met een onbekende viool. Meteen bij thuiskomst probeerde hij het instrument, maar het geluid was jammerlijk: „dun en vochtig als een kelder, schril en hol, alsof de klank zich diep in het binnenste had verschanst.” Pas na enkele dagen intensief spelen bloeide de viool langzaam op. Met iedere toon die Blom speelde groeide zijn liefde voor het instrument. Maar wie was die vioolbouwer –Blom noemt hem gemakshalve Hanns– die het hout net zo lang bewerkte tot hij de juiste klank vond? Blom had nauwelijks aanknopingspunten. De sticker waarmee het instrument kon worden geïdentificeerd was vals. Gerenommeerde experts bekeken en beklopten het instrument van alle kanten en wezen richting het Beierse stadje Füssen en naar Milaan en Venetië. Maar de kenners spraken elkaar evengoed vaak tegen. Evenals dendrochronologen die op grond van jaarringen het hout en daarmee ook de viool probeerden te dateren.
De grote hoeveelheid plaats- en persoonsgegevens is soms duizelingwekkend (maar noodzakelijk) en het vele vioolbouwers- en muziekjargon weet Blom duidelijk in te bedden in zijn verhaal, zonder uitleggerig te zijn.
De zoektocht over kronkelpaden naar de geboorteplaats van de viool van Blom is fascinerend, maar de vioolbouwer Hanns blijft tot op de laatste bladzijde fictief. Dat is natuurlijk het risico bij historisch onderzoek. Sporen lopen nu eenmaal vaak dood in de mist van de geschiedenis. En dat geeft Blom ook ruiterlijk toe: „Ik kon met behulp van experts, analyses en vergelijkingen dingen uit mijn viool opmaken – en tegelijkertijd projecteerde ik, volkomen onwetenschappelijk maar des te onweerstaanbaarder, alle mogelijke dingen en verbanden, ideeën en gevoelens op dat houten kistje.”
Ondertussen maakt de lezer kennis met houtsoorten, vakmanschap, de mysterieuze kracht van de lak, maar ook de verziekte markt: klinkt een onbetaalbare Stradivarius echt zoveel beter? Kopieën en vervalsingen hebben meer dan eens een schandaal opgeleverd. Als Blom deze verhalen vertelt zindert het boek.
Een Italiaanse reis. Een zoektocht naar de herkomst van mijn viool, Philipp Blom; uitg. De Bezige Bij; 332 blz.; € 29,99
