In Darfur, een dorre streek in het westen van Sudan, zijn zo’n 30.000 zwarte Afrikanen afgeslacht door Arabische milities. Het aantal vluchtelingen is vorige maand met 20 procent opgelopen tot 1,2 miljoen. Het regenseizoen is in volle gang en hulpverleners waarschuwen dat de toestand snel kan verslechteren.

De wereldmachten blijven intussen verdeeld over hoe ze de crisis in Darfur moeten noemen. In de VS zal het ministerie van Buitenlandse Zaken naar verwachting binnenkort beslissen of er van genocide kan worden gesproken. Het gaat niet om de inhoudelijke, maar om de juridische betekenis van het woord. Als het genocide is, zal de wereld er iets aan moeten doen.

De Amerikaanse president George Bush noemde Darfur een van de „ergste humanitaire tragedies van onze tijd.” Minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell sprak van een humanitaire ramp, maar de Senaat en het Huis van Afgevaardigden kwamen op 22 juli bij stemming overeen dat er sprake is van genocide. Acht dagen daarna waarschuwde de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties Sudan voor maatregelen als de Sudanese regering niet voor eind augustus stappen neemt om het conflict in Darfur te beëindigen.

De woorden ”sancties” en ”genocide” komen in de VN-resolutie niet voor. De Europese Unie, de Arabische Liga en de Afrikaanse Unie hebben ”genocide” ook niet in de mond genomen en zelfs bij Amnesty International is men het onderling niet eens of de crisis in Darfur zo kan worden genoemd.

De jurist Rafael Lemkin bedacht het woord -afgeleid van het Griekse genos (ras of stam) en het Latijnse cide (doden)- in 1943. Onder genocide wordt vanaf die tijd een categorie misdaden gerangschikt die worden begaan „met de bedoeling een nationale, etnische, raciale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen.”

De juridische definitie werd in 1948 vastgelegd in de VN-conventie inzake genocide, die door vrijwel alle landen is ondertekend en de verplichting meebrengt zulke misdaden te voorkomen en te bestraffen. Genocide kan worden bedreven door het doden van mensen, het toebrengen van ernstige lichamelijk of geestelijk letsel, massaverkrachting, verbanning of andere daden die gericht zijn op de vernietiging van een groep. In de Verenigde Staten is de conventie in 1988 van kracht geworden en in Sudan in januari.

De VN-resolutie over Darfur veroordeelt mensenrechtenschendingen „begaan door alle partijen en in het bijzonder de Janjaweed (Arabische milities).” Genoemd worden willekeurige aanvallen op burgers, verkrachtingen, gedwongen verplaatsing en geweldsdaden, vooral die met een etnische achtergrond.

„Afgezien van de woorden die worden gebruikt om de gebeurtenissen in Darfur te beschrijven handelen we met het grootst mogelijke gevoel van urgentie”, schreef Powell op 5 augustus in een gastcolumn in de Wall Street Journal. Toch heeft Powell een team naar Sudans buurland Tsjaad gestuurd om vluchtelingen uit Darfur te ondervragen en zo te kunnen vaststellen of er sprake is van genocide of etnische zuivering. In het laatste geval kan geen bedoeling worden vastgesteld om een groep te vernietigen.

Intussen waarschuwt de Amerikaanse Dienst voor Internationale Ontwikkeling dat het dodental kan oplopen tot 350.000 als er niet snel hulp komt voor zo’n 2 miljoen mensen.

Kristin Wells, een adviseur van de juridische commissie van het Huis van Afgevaardigden, zei dat de genocideresoluties van het Congres een „politieke strategie” waren om de regering-Bush te pressen andere landen in het geweer te brengen. „Op Capitol Hill heerste het gevoel dat de bedoeling van de conventie van 1948 is om genocide te voorkomen”, zei zij. „Wat heb je aan een speciaal woord als het alleen maar bedoeld is voor de geschiedenisboeken?”

Enkele Congresleden hebben de campagne om aandacht voor Darfur te vragen verder gevoerd. Vier Democraten, Charles Rangel, Bobby Rush, Joseph Hoeffel en Albert Wynn, werden gearresteerd toen zij een protestactie hielden bij de ambassade van Sudan in Washington. De Republikeinse fractieleider in de Senaat, Bill Frist, riep het conflict in Darfur uit tot genocide nadat hij eerder deze maand een bezoek had gebracht aan vluchtelingen in Tsjaad.

Velen verwijzen naar de bloedbaden in Rwanda en Bosnië. Begin jaren ’90 werden zo’n 250.000 Bosnische moslims door Bosnisch-Servische troepen gedood. En in Rwanda werden in 1994 meer dan 900.000 mensen, voor het overgrote deel Tutsi’s, door Hutu’s afgeslacht. In beide gevallen vermeed de toenmalige Amerikaanse regering het gebruik van het woord genocide.

„Hoeveel mensen moeten er doodgaan voor ze het genocide noemen?” vraagt Amal Allagabo, een naar de VS geëmigreerde Sudanese die niet weet of haar familieleden in Darfur nog leven of niet, zich af. „Wachten zij totdat zich weer een Rwanda voordoet?”

Zelfs als er genocide wordt vastgesteld is niet zomaar duidelijk wat er moet gebeuren. De VN-conventie zegt alleen dat landen de VN moeten vragen om „gepaste maatregelen.”

De regering Bush heeft in april geholpen een staakt-het-vuren in Sudan te bereiken en wil dat de Afrikaanse landen die deze overeenkomst bewaken vredesmilitairen naar Darfur sturen. De Democratische presidentskandidaat, John Kerry, zegt dat de wreedheden die de door de Sudanese regering gesteunde milities in Darfur begaan bij hun juiste naam moeten worden genoemd: genocide. Kerry zou volgens zijn campagnemedewerkers militair ingrijpen overwegen, hoewel niet als eerste stap.