Op de Groenmarkt in de middeleeuwse binnenstad van Zutphen laat het carillon van de Wijnhuistoren elk kwartier een vrolijke melodie horen. Aan het plein zijn restaurants en winkels te vinden. Op een van de gevels prijkt de naam Nineveh. Deze maandag is de zaak gesloten, maar vijf dagen per week ontvangt Samir Butros hier klanten in zijn kapsalon en zonnestudio.

Tussen de kappersspullen doet Butros zijn verhaal. Hij groeit als jongste van vijf kinderen op in een christelijk gezin in Mosul, het vroegere Ninevé, in het noorden van Irak. Zijn vader overlijdt als hij acht maanden oud is. „Hij werkte voor de overheid en is tijdens de Golfoorlog gedood.”

Na zijn opleiding runt Butros in Mosul een eigen zaak waar hij mobiele telefoons verkoopt en repareert. In de loop der jaren merkt hij dat de christelijke minderheid het in de overwegend islamitische regio steeds moeilijker krijgt. De Chaldeeuws-Katholieke Kerk, waartoe het gezin behoort, wordt gaandeweg kleiner omdat een groeiend aantal gezinnen uit de stad vertrekt.

Asielzoekerscentra

In 2009 ontvlucht Butros zijn land, vanwege problemen waarover hij niet wil uitweiden. In Nederland vraagt hij asiel aan. Hij woont onder meer in asielzoekerscentra in Wageningen en Arnhem. Na een halfjaar krijgt hij een verblijfsvergunning.

De vluchteling is gemotiveerd om een nieuw bestaan op te bouwen. Hij doorloopt met succes een inburgeringstraject. „Ik merkte al snel hoe belangrijk de taal is. Daarom deed ik er voor dat onderdeel een schepje bovenop door staatsexamen Nederlands te doen. Daardoor leerde ik de grammatica beter.”

Butros kiest ervoor als kapper aan de slag te gaan. „In Irak had ik tijdens mijn studie een bijbaan als kapper. Daarvoor had ik in een trainingscentrum een kapperscursus gevolgd, dus ik kon al met een schaar en een kam overweg.” In Nederland volgt hij een particuliere kappersopleiding, die hij binnen een jaar afrondt.

Hij ontdekt al snel dat het kapperswerk in Irak niet precies hetzelfde is als hier. „Nederlanders hebben ander haar dan mensen in het Midden-Oosten. Daar moet je als kapper anders mee omgaan. Veel Europese vrouwen hebben bijvoorbeeld heel fijn haar, terwijl de meeste vrouwen in Arabische landen een dikke haarbos hebben die je moet uitdunnen.”

In 2013 krijgt Butros de kans een kapperszaak in Zutphen over te nemen. Na enige tijd breidt hij de zaak uit en verhuist naar een groter pand aan de Groenmarkt. Hij hoeft niet lang na te denken over de vraag hoe hij zijn nieuwe zaak zal noemen. „Ik wilde een naam die voor mij betekenis heeft. Mosul ligt in de huidige provincie Ninevé in Irak. Het Bijbelse verhaal van de profeet Jona die naar Ninevé ging, vind ik mooi. Ik denk weleens: Er zou weer een Jona moeten komen, want in Mosul is nu net zo veel mis als vroeger in Ninevé.”

Niet alleen Bijbels gezien heeft de naam Ninevé betekenis voor Butros. „Het is ook gewoon de plek waar ik ben opgegroeid. De gastvrijheid die het leven daar kenmerkt, mis ik hier. De Nederlandse maatschappij is meer ik-gericht.”

Verhalen

Het mooist aan het kappersvak vindt Butros „het contact met de klanten, de verhalen die je van hen hoort. Er zitten steeds weer andere mensen op de kappersstoel: man en vrouw, jong en oud, gelovig en niet-gelovig. Ieder mens is uniek en heeft een eigen verhaal. Als iemand niet wil praten, merk ik dat snel genoeg, en dat is prima. Maar vaak ontstaat er vanzelf een gesprek. Soms hoor ik hele verhalen die me inspireren of ontroeren.”

Via een klant komt Butros terecht bij pinkstergemeente Leef! in Zutphen. „Ik vroeg een jonge gast die werd geknipt of hij in het weekend uit was geweest. Toen vertelde hij dat hij naar de kerk ging. Ik was in die tijd nog op zoek naar een gemeente waar ik me thuis voelde en waar ook jeugd kwam. Hij nodigde me uit om met hem mee te gaan. Zo ben ik bij Leef! terechtgekomen en we zijn goede vrienden geworden”, zegt Butros, die ook weleens diensten van de Doorbrekers of Mozaïek bezoekt.

Dergelijke gemeenten hebben een ander karakter dan de Chaldeeuws-Katholieke Kerk waarin hij is opgegroeid. „Toen ik naar Nederland kwam, moest ik in veel opzichten omschakelen. Ik stond open voor nieuwe gedachten en ideeën. Voor mij was het belangrijk een kerk te bezoeken waar ik God ontmoet en waar ik me thuis voel, of dat nu protestants, katholiek of evangelisch is.”

Zomerkamp

Als hij nog maar kort in Nederland is, gaat Butros enkele keren mee met een zomerkamp van de christelijke stichting Gave. „De eerste keer meldde ik me aan, omdat ik me in het azc verveelde. Ik wist dat het om een christelijk kamp ging. Dit was voor mij geen probleem, al hield het geloof me toen niet zo bezig.”

Als hij later opnieuw met een Gavekamp meegaat, denkt hij er serieuzer over na. „Ik vroeg me af: Waarom ben ik hier en hoe wil ik verder met mijn leven? Ik zeg van jongs af aan dat ik christen ben, maar wat houdt dat precies in en wat staat er in de Bijbel? Wat dat laatste betreft, ben ik nog steeds aan het leren. Het belangrijkste is voor mij dat Jezus voor je zonden is gestorven.”

Tijdens een Gavekamp in de zomer van 2012 leert hij de Nederlandse deelnemer Jacolien van Laar uit Renswoude kennen. „We voelden ons vanaf het begin met elkaar verbonden in het geloof.” De twee krijgen een relatie en trouwen in 2017. Begin januari verwachten ze hun eerste kind.

Daklozen

Butros vindt het belangrijk zijn christen-zijn te laten blijken in het omzien naar de naaste. De kapper komt in contact met een dakloze die hij geregeld in het centrum van Zutphen tegenkomt. Hij biedt aan de man met lang haar en een baard te knippen, maar deze toont geen interesse in een gratis knipbeurt.

Het idee om daklozen kosteloos te helpen, laat Butros niet los. „Ik kreeg het op m’n hart om dit te doen. Maar hoe bereik je deze mensen? Via Facebook werkt het waarschijnlijk niet.” Inmiddels staat er zo’n drie jaar een bordje achter de winkelruit: „Wij knippen gratis voor iedere dakloze. Iedere donderdag en alleen op afspraak. Loop gerust naar binnen!”

Diverse daklozen uit Zutphen en incidenteel uit Deventer hebben de weg naar Nineveh gevonden. „Soms knip ik er één in de twee weken, soms komt er paar weken niemand”, zegt Butros.

Zijn actie roept wisselende reacties op. „Er waren mensen die zeiden: „Er zijn geen daklozen in Zutphen.” Maar er was ook iemand die aanbood de helft van de prijs van elke knipbeurt van een dakloze te betalen.”

Een speciale band met deze specifieke groep krijgt Butros niet. „De mensen hebben niet altijd behoefte om te praten. Ik vind het ook prima hen alleen te knippen, zonder uitvoerig gesprek. We doen professioneel ons werk en behandelen hen net als andere klanten, die op dat moment ook gewoon in de zaak zijn.”

Bruiloft in Irak

Butros vindt het belangrijk zich te blijven ontwikkelen. Zo volgde hij de afgelopen jaar samen met een groep Zutphense ondernemers de hbo-opleiding retailmanagement en leiderschap. Hij overweegt in de toekomst in een andere regio een beautycenter te openen. Intussen is hij behalve met het kapperswerk actief in de vastgoedsector. „Ik verhuur appartementen. Dat wil ik verder uitbreiden.”

Drie maanden geleden bezocht Butros zijn land van herkomst voor de bruiloft van een neef. „De eerste twee dagen in Irak voelden vreemd, ik moest er weer wennen. Het was te onveilig om naar Mosul te gaan, maar ik heb wel drie andere steden bezocht. Overal werd volop gebouwd.”

Butros denkt er niet over ooit terug te keren naar zijn geboorteland. „Het grootste deel van mijn familie woont daar niet meer, terwijl ik nu hier familie en vrienden heb. Ik wil in Nederland wortelen.”

„Aandacht voor uiterlijke verzorging belangrijk”

„Als mensen er goed verzorgd uitzien, helpt dat enorm om hun zelfvertrouwen terug te krijgen. Ze voelen zich beter en presenteren zich gemakkelijker in gesprekken bij bijvoorbeeld de gemeente of andere instanties.” Dat zegt woordvoerder Rina Beers van de Federatie Opvang, de brancheorganisatie voor onder meer instellingen voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang. Ze juicht het initiatief van de Zutphense kapper Samir Butros om gratis daklozen te knippen dan ook toe.

Op diverse plaatsen in het land kunnen daklozen kosteloos worden geknipt, zegt Beers, maar een „structureel aanbod” zoals in Zutphen komt ze niet veel tegen. „Veel steden kennen minimaal één keer per jaar een soort verwendag voor daklozen. Ze kunnen zich dan gratis laten knippen en voor vrouwen is er een schoonheidsspecialist. Vaak mogen ze ook nieuwe kleren uitzoeken. Die aandacht voor kleding en uiterlijke verzorging is belangrijk voor daklozen.” Beers hoorde ooit van een kappersschool waar leerlingen voor hun eindexamen daklozen knipten. „Een positief en aardig gebaar.”

Bezoekers van de inloop van Dakloos Apeldoorn kregen in de zomer van 2013 de gelegenheid zich gratis te laten knippen. Wat bedoeld was als een eenmalig initiatief groeide uit tot een structurele activiteit. Elke eerste woensdag van de maand is er niet alleen een maaltijd, maar staat er ook een professioneel team van kappers, barbers en een pedicure klaar om daklozen kosteloos te helpen. Hiervan wordt veel gebruiktgemaakt, aldus een zegsman van de interkerkelijke stichting Dak- en Thuislozen Zorg Menorah.