Haar boek past goed in deze tijd van egodocumenten. Tien jaar geleden begon het proces van dementie bij haar man en in deze roman laat ze zien wat dit voor hen betekent.

De eerste scène neemt de lezer meteen voor het boek in. De hoofdpersoon Judith zit wezenloos op de bank en overweegt haar levenseinde om een nog schrijnender proces van overbodigheid te mijden. Ze heeft haar man die dag met een smoesje in de auto gelokt om hem in een verzorgingstehuis met allemaal vreemde mensen achter te laten. Tot overmaat van ramp moet ze zonder afscheid te nemen vertrekken: „Het is beter dat je nu gaat. Wij nemen het van je over, wij zijn het gewend.” Ze voelt zich diepschuldig hierover. Natuurlijk ging er een lang proces aan vooraf. Van het ‘onschuldige’ begin met de kleine foutjes die onmiddellijk hersteld en achteloos opzijgezet werden als incident. Totdat de waarheid niet meer te ontkennen viel en het proces van verval zich onmiskenbaar aftekende.

Irritatie

Leo’s geijkte gezegde, „Het komt wel goed”, vergezelt hen, maar mist de uitwerking. Judith moet constant wandelen omdat hij op zoek is, altijd bij hem blijven, hem eindeloos vermaken en opletten omdat hij de wc niet meer kan vinden. Sowieso niets meer terugvindt. De zorgboerderij wil hij niet, lezen gaat niet meer, televisie boeit niet, tijdens een concert gaat hij staan en wil hij weg, brood bergt hij op in de boekenkast. Vrienden kunnen niet met de situatie overweg. Een goede vriendin voegt haar toe: „Het valt wel mee met hem. Ik kan nog een gewoon gesprek met hem voeren.” Intussen loopt de irritatie op en valt ze regelmatig uit. Om vervolgens verteerd te worden door spijt.

Als het niet meer anders kan, zoekt ze de meest ideale woonplaats voor Leo: een soort ‘zorgmodel’: een bungalowpark, woningen met een eigen terras, een plein met zitjes, bomen, restaurant, café, supermarkt etc. Leo kan er ongebreideld rondzwerven.

Gemis

Het verwachte gevoel van opluchting en vrijheid blijft uit. Er is gemis. „Niet alleen bij het opstaan, tijdens het eten of in bed, maar elke minuut daartussenin.” Het is boeiend om te lezen hoe dat gaat: „Dat is eenzaamheid, denkt ze. Niet meer genoeg hebben aan jezelf.” Dat is een zin om over na te denken. Eenzaamheid is misschien nog meer gevoel dan feitelijk alleen zijn.

Elke dag gaat ze bij hem op bezoek. Totdat ze denkt: misschien kan ik een keer wegblijven. Om vervolgens verdwaasd in het buitenland rond te dolen en te besluiten zo snel mogelijk weer terug te gaan naar hem die haar niet eens opmerkt.

Sommige stadia beschrijft ze buitengewoon doeltreffend. Het leven zonder ”bestemming” dat niet alleen hem, maar ook haar treft. Leo is in het hier en nu en heeft geen bestemming. Hij is er. Dat is het. Ze beschrijft de veranderende geur die hij bij zich heeft; van fris naar anders, onbestemder. Iets met papier. Nee, eerder nog perkament dan papier.

De schrijver heeft een indringend boek geschreven over een onontkoombare ziekte en de gevolgen ervan. Liefde is sterk. Sterker dan de dood. De schrijver laat het zien. Regelmatig hanteert de schrijver een pijnlijke woordkeus. Ook de vrijheid waarmee ze dood en leven beschrijft zal niet iedereen waarderen. Ze heeft niet veel met God op. De titel van haar boek past daarbij. Hij komt uit het gedicht van J. C. Bloem, ”Herinnering”:

Tot aan het zwichten en het laatst getij/ Wanneer de wereld één wordt met het duistren,/ En wij de niet te horen woorden fluistren:/ Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij.

Boekgegevens

Voorbij, voorbij, Clairy Polak; uitg. Meulenhoff Boekerij; 254 blz.; € 19,99