Vanwaar toch de drang tot het materialiseren van herinneringen? Is het de angst dat we zonder rodetelefooncelkoekblik zullen vergeten ooit op Piccadilly Circus geweest te zijn? De vrees dat iemand ons verblijf in Tirol in twijfel zal trekken wanneer we hem geen koeienbel onder de neus kunnen drukken? Of bungelt onze buit puur als prestige aan onze sleutelbos, is onze koelkast –subtiel naar het keukenraam gekeerd– eigenlijk één groot magnetisch Instagram: zie mij een mens van de wereld zijn?

Ik ben de laatste om te oordelen wijl ik in dezen niet geheel zonder schuld ben, mezelf stug voorhoudend dat theelepels, al dan niet gegraveerd, een onmisbaar aspect van het huishouden vormen (en voor het gemak vergetend dat ik geen suiker in mijn thee en zelden koffie blief). Desondanks koester ik een grotere voorliefde voor een ander soort aandenken. Het slag dat ook wel piece of the rock-souvenirs genoemd wordt. Tastbare stukjes wereldreis zoals draaischelpen of vinkenveertjes. Herinnerdingen, zogezegd.

Niet iedereen deelt mijn enthousiasme voor dit type memorabilia. Een handje zand van een Siciliaans strand, listig verstopt in een lege petfles, levert je bij de Italiaanse douane een boete tot 3000 euro op. En wie probeert een stukje van het Colosseum mee naar huis te smokkelen, is wat de burgemeester van Rome betreft zijn leven lang niet meer welkom in de Eeuwige Stad.

Toch staat het verzamelen van dergelijke relieken aan de basis van de huidige toeristische industrie. Toen pelgrims na een verre voetreis richting Lourdes of Jeruzalem terugkeerden naar hun woonsteden, braken ze in groten getale heilige splinters of gewijde steenbrokken af om als aandenken mee naar huis te nemen. Ter inperking van dit religieus vandalisme besloot de kerk rond 1400 daarom speciale pelgrimsinsignes te verkopen: het middeleeuws equivalent van de koelkastmagneet was geboren.

Met het toerisme sloeg –helaas– in de loop der eeuwen ook de souvenirbranche op hol. Van postzegels en prentbriefkaarten tot baseballpetten en badeendjes: tegenwoordig is geen monument meer veilig voor de in plastic gegoten banalisering van de herinnering. Kuierend langs de kraampjes overvalt me daarom soms een weemoed naar de tijd dat de stormloop op souvenirs nog een openlijke sluipjacht was. De tijd dat je bij Plymouth Rock –de vermoedelijke landingsplaats van de Pilgrim Fathers in Amerika– hamer en beitel kon huren om je eigen stukje vaderlandse geschiedenis af te hakken. Dat je verfschilfers van de Sixtijnse kapel kon schrapen, schroeven uit het Vrijheidsbeeld draaien en keien uit de Dam bikken.

Weemoed; geen wens. Daarvoor klopt mijn historisch hart te luid. In de afgelopen jaren is ruim 10.000 kilo in beslag genomen Sardijns zand op zijn oude plek teruggestort; dat heeft me te denken gegeven. Wat zou er gebeuren wanneer alle erfgoedadopteurs hun scherven en snippers eens terugbrachten naar de plaats van herkomst? Een om-gekeerde diaspora van herinneringen, die reizigers laat bouwen aan de gemeenschappelijke oorsprong van hun aandenken. Eenheid, verbinding en saamhorigheid – niet in de laatste plaats tussen mij en de magneetmaffia. Want in gedachten zie ik de kraampjes al koppen: ”Het Colosseum: ’s werelds grootste legpuzzel!”

Over de auteur

Sarah van der Maas (24) heeft algemene en sociale geschiedenis gestudeerd in Leiden en Groningen. Verhalen vertellen is haar passie: of die zich nu afspelen in een ver en vreemd verleden of gewoon om de hoek van de straat. Momenteel werkt Sarah aan een historische roman.