Hij had evengoed kok kunnen worden, of architect, of geoloog. Maar geen bouwkundige. „Dat is een ondergewaardeerd beroep en thuis –mijn oudere broer studeerde civiele techniek– maakten we er vileine grapjes over.” Ook scheepsbouw werd het niet. „Als een open dag al zo saai is, dan wordt de studie heus niet veel beter.” Het lijkt uiteindelijk fysiotherapeut te worden. Maar opnieuw kantelde het leven van Bas Meeuws. Hij is doorgebroken als kunstenaar. „Wel leuk” heet nu passie.

Volgens Meeuws ging „het allemaal heel organisch.” „Na mijn studie belandde ik als fysiotherapeut in Eindhoven, waar mijn vriendin woonde. Ik beheerste mijn vak en specialiseerde me in manuele therapie. Hobby’s had ik te over: koken, recepten bedenken, maar vooral fotografie. Al vanaf mijn jeugd fotografeerde ik, had vrienden die dat ook deden en een vader met een donkere kamer, een doka. Fascinerend, bijna magisch, hoe foto’s ontstaan uit een wit blad papier waar licht op schijnt.

Even gefascineerd was ik door creatieve mensen die bij het tv-programma De Wereld Draait Door aan mochten schuiven, om te vertellen hoe ze hun talent gebruikten. Ik dacht: je zit hier wel te kijken, maar je zou er zelf moeten zitten. Je gaat nu gewoon stoppen met tv-kijken en die gewonnen tijd inzetten in zelf iets creëren. Zo vielen we het jaar 2010 binnen met goede voornemens. Ik bleef natuurlijk mijn werk doen, maar mijn hobby werd serieuzer. Ik wilde mooie dingen maken.

Het verzorgen van trouwreportages gaf niet echt voldoening, kostte ook te veel tijd. Ik stelde mijn eigen dogma’s: het moest thuis gebeuren. ’s Avonds als de kinderen op bed lagen gewoon een paar uurtjes klungelen. Dus ging ik miniatuurlandschapjes opbouwen in de woonkamer, Vergelijk het maar met een kijkdoos. Je plaatst in een stellage allerlei coulissen achter elkaar. Als je dat fotografeert, creëer je de illusie van een vreemd soort landschap.”

Vrijblijvend

„Mijn vrouw, die kunstacademie achter de rug heeft, bracht een schedel mee naar huis. Ze dacht dat ik er wel wat mee zou kunnen. Dus begon ik vanitasstillevens te maken, foto’s waarin de ijdelheid van het leven benadrukt wordt. Het was allemaal nog erg vrijblijvend. Je zoekt wat passende voorwerpen als een kaars, een zandloper of wat schelpen. Daarbij nog wat groenten, vruchten en bloemen. Zo raak je al snel in de sfeer van de geschilderde 17e-eeuwse stillevens. Hele interessante beelden zijn dat, als je er meer over leest. Maar zo’n vanitas was toch niet wat ik bedoelde met schoonheid. De bloemen kregen dus steeds meer de overhand.

De 17e eeuw ging steeds meer aan me trekken. Ik zag in het Delftse Prinsenhof een prachtige tentoonstelling van Jan van Huijsum (1682-1749) met daarbij werk van Margriet Smulders (1955). Zij liet zich in haar geënsceneerde bloemstillevens met spiegels, water en inkt sterk inspireren door de bloemstillevens uit de 17e en de 18e eeuw.

Ik vond mijn spoor: bloemstillevens. Maar niet een gewoon gefotografeerd boeketje in een vaas. Ik wilde juist teruggrijpen op die 17e-eeuwse schilderijen, omdat dat eigenlijk heel wonderlijke constructies zijn. Bloemstukken die in het echt nooit hebben kunnen bestaan.

Bloem voor bloem ging ik fotograferen. Gevlamde Franse tulpen van de bloemist, rozen uit een tuin, anemoontjes van de markt, wilde bloemen langs de sloot of waar je maar iets moois aantrof. Maar ook insecten: vlinders, torren, mieren en wat maar beweegt. Ten slotte alles wat de 17e-eeuwse sfeer kon versterken, zoals blauw vaatwerk. Uit al die elementen componeerde ik een nieuw beeld.

Mijn liefde voor fotografie en fotobewerking kreeg een geweldige stimulans. Ik was in staat prachtige stillevens samen te stellen. Zoals de schilder met verf en kwast werkt, zo werk ik eigentijds met camera en computer, met de muis als penseel. De rest ontstaat in mijn brein. Net als bij die 17e-eeuwers, zij schilderden niet naar waarheid maar uit de geest. Het ging er ook niet om dat ik hen na wilde doen. Ik wilde in hun geest werken, maar iets nieuws creëren, met moderne middelen.”

Lambda prints

„Niet het digitale bestand is het kunstwerk, maar de fotoprint. Mijn werk is leverbaar in twee formaten. De afdrukken zijn zogenoemde Lambda prints. Het is echt fotografie; lichtgevoelig papier dat door een grote machine met een driekleurenlaser als het ware belicht wordt. Lambda geeft nauwelijks verkleuring. En het plexiglas voor het beeld bevat een uv-filter, waarmee 99 procent van het uv-licht wordt tegengehouden.

Een galerie wilde mijn werk promoten en verkopen en nam in 2012 mijn fotokunst mee naar de kunstbeurs PAN in Amsterdam. Het gaf mij de eerste internationale bekendheid. Een jaar later exposeerde ik in het Westfries Museum in Hoorn. Het boek dat tevens als catalogus diende, kwam in veel Nederlandse musea te liggen. De Indiër Abhishek Poddar, galeriehouder in Bangalore en grondlegger van het Museum voor Kunst en Fotografie in die stad, pikte het boek in Amsterdam op. Hij zocht westerse fotografen die in staat waren hun werk een Indiase uitstraling te geven. Een ticket naar India was snel geboekt en ik fotografeerde er alles wat verwees naar de 17e eeuw: bloemen, vazen, meubels en architectuur. Omdat in die periode –het Moghul-tijdperk– geen mensen en dieren werden afgebeeld, is er een schat aan florale motieven. Het werk dat uit deze contacten voortkwam is terechtgekomen op grote beurzen in onder meer Sjanghai en New York. Daaruit volgden weer nieuwe series; Taiwanese en later Chinese kunstwerken.”

Schoonheid creëren

„Om mijn werk te duiden noem ik het ”History Photography”. Dat is fotografie die aanhaakt bij oude schilderkunst. De term is bedacht door Maartje van den Heuvel, curator fotografie van de Universiteitsbibliotheek Leiden. Zij zegt dat fotografie nog nooit zo dicht bij de schilderkunst heeft gestaan als bij mijn werk.

In eerste instantie wilde ik mooie dingen maken, schoonheid creëren. Toch zit er meer achter. We gaan als mensheid niet zo goed om met onze planeet. Ik laat de schoonheid zien van wat er groeit en bloeit maar wat de mens aan het verkwanselen is. Maar bedenk je, als de bij uitsterft zijn we helemaal niets meer. Ik stelde daarom een serie kunstwerken samen die allemaal uitzicht op een landschap bieden vanuit een strak, industrieel raam. Geïnspireerd door de Vlaamse primitieven, stelde ik heel realistische –hoewel eigenlijk subtiel surrealistische– landschappen samen. Gecultiveerde landschappen, want echte natuur hebben we in Nederland helaas niet meer.”

Cockpit in een bloemenveld

„Deze zonnebloemen stonden op een akker in Oekraïne, waar op 17 juli 2014 de vliegramp met de MH17 plaatshad. Het toestel werd neergeschoten en kwam grotendeels neer in dit zonnebloemenveld. 298 mensen verloren het leven”, aldus Bas Meeuws.

Cameraman Joris Hentenaar moest direct na de ramp naar Oekraïne om voor Nieuwsuur verslag te doen. Onderweg daarheen hoorde hij dat ook een vriend van hem in het toestel zat. Bij aankomst zag Hentenaar in een eindeloos zonnebloemenveld de cockpit liggen. Schijnbaar vredig, terwijl het land verscheurd werd door oorlog, geweld en gruwelijkheid. Hentenaar wilde bloemen mee terug nemen naar Nederland voor de nabestaanden van Rein, zijn vriend.

Gaandeweg bedacht Hentenaar dat het mooi zou zijn als Bas Meeuws –van wie hij al een kunstwerk bezat– ook iets met deze bloemen kon maken. Dat zou een blijvend kunstwerk opleveren. Hij zocht contact met Meeuws, die toestemde en hem adviseerde zo veel mogelijk materiaal mee te nemen: bloemen maar ook stenen, grond en dergelijke Hoe meer materiaal, hoe beter. Meeuws: „Ik had niet eerder gewerkt met zonnebloemen, zag er voordien niet zo veel in. Het geheel verwerkte ik in een fotografisch kunstwerk. De vaas hebben we laten maken van grond van de rampplek.

Drie keer gebruikte ik dezelfde bloem; bovenin in de knop, links daaronder als bloeiende bloem, zoals hij een week later ook was. En links op de tafel, uitgebloeid en verwelkend naast de vaas. Als een symbool van het opkomen, bloeien en verwelken van het leven.”

Door bemiddeling van het Fonds Slachtofferhulp zijn er uiteindelijk 300 prints gemaakt van dit werk, die zijn verspreid onder nabestaanden over de hele wereld. „Het is moeilijk om naar Oekraïne te reizen; het is nog steeds oorlogsgebied. Met dit kunstwerk hebben we Oekraïne naar Nederland gehaald.”

Kloek boek

Bij uitgeverij Lannoo verscheen een boek op grootformaat met fotografische kunstwerken van Bas Meeuws. Een zestal Nederlandse kunsthistorici verzorgde inleidende hoofdstukken. Daarnaast zijn er bijdragen van de Indiase Abishek Poddar, de Taiwanese Ralph Lin, de Chinese Zou Wei en de Belgische Guy Missotten. De teksten zijn in het Engels en het Chinees. Het boek is gedrukt op hoge kwaliteit mat papier. Het ligt in museumwinkels over de hele wereld. Deze maand verschijnt de tweede druk.

Meeuws noemt het werk in de eerste plaats een „heel mooi koffietafelboek”, dat het internationale karakter van zijn werk toont. Het is opgebouwd rond thema’s in zijn werk: klassieke barokke Hollandse stillevens op moderne leest geschoeid, de Windowsserie. Verder de Indiase, de Chinese en Taiwanese series.

Flowerpieces, Bas Meeuws; uitg. Lannoo; 352 blz.; € 65,-