Volgens de nieuwe godsdienstwetten, sinds dit jaar van kracht, mogen religieuze groeperingen niet meer met boekenstalletjes op straat staan en mensen door middel van gezang en muziek aanspreken, hét traditionele middel van de baptisten.

Volgens de geregistreerde baptistenvoorganger Pavel Schestakov in Chabarovsk is de strengheid van de nieuwe wetten vooral ingegeven door een afkeer van buitenlandse inmenging en beïnvloeding. Dat verklaart waarom de Jehovah’s Getuigen vervolgd worden: omdat zij gezien worden als afdelingen van het buitenland (in dit geval Amerika). „Maar wat hen overkomt, kan ook ons als baptisten zomaar gebeuren. De vrijheid die we hebben is vooral op papier. Daar zijn we blij mee, maar de vraag is wat er in de praktijk mee gebeurt.”

Zijn medevoorganger Andrej Radchenko wijst op het registratiedocument van de overheid waarin deze de gemeente bedankt voor wat ze wil betekenen voor de stad. „Maar het kan ook zo zijn dat we zomaar weer in de boeien geslagen kunnen worden.”

Opwekking

Nicolai Antonjuk, voorzitter van de Broederraad van de Evangelie-Christen Baptisten, gevestigd in Moskou, beziet nuchter de gevaren van de nieuwe wetten. De eerste prioriteit van de Broederraad is volgens hem nog steeds evangelisatie. „Het stichten van nieuwe gemeenten is wel moeilijker geworden, al neemt het aantal nog wel toe. In 1989 is er in de voormalige Sovjet-Unie vrijheid gekomen en is er sprake geweest van een opwekking. Mensen hadden geestelijke honger naar het Evangelie. Nu zijn mensen wantrouwend geworden en hebben minder interesse gekregen in het Evangelie.”

Valentina Savelieve is namens de Broederraad verantwoordelijk voor de informatievoorziening voor christenen die in de verdrukking komen in Rusland. Zij typeert de huidige situatie als: geen vervolging, maar beperkte vrijheid. „Religieuze groepen worden in het hoekje geplaatst van Jehovah’s Getuigen en IS. Er zijn geen grote problemen, wel gevallen van tegenwerking, waarbij het ene jaar daar meer voorbeelden van kent dan een ander jaar.”

De niet-geregistreerde baptistenvoorganger Viktor Tkachenko uit Chabarovsk kan echter geen kwaad woord horen over Poetin. „Hij zorgt weer voor orde, bestrijding van criminaliteit en geeft aan alle christenen vrijheid, niet alleen voor de Russisch-Orthodoxe Kerk.”

Benjamin Naprienko was dertig jaar geleden oudste in Moskou. Hij was het jaar daarvoor nog enkele keren opgepakt. Er was begin jaren negentig sprake van een grote opwekking, zegt hij. „Er kwam een absolute vrijheid die we voordien niet hadden en die we nooit meer zullen krijgen. Er zijn er toen velen tot bekering gekomen. Nu hebben we een betrekkelijke vrijheid gezien de beperkingen van de wet. Maar Poetin zorgt ervoor dat onze rechten worden gerespecteerd, al zullen lokale overheden buiten Moskou voor incidenten zorgen. Het gebouw van de niet-geregistreerde Broederraad is al twintig jaar in gebruik en er is nooit sprake geweest van invallen.”

Vrijheid heeft de mens los van God gemaakt, terwijl de vervolging de mens dichter bij God heeft gebracht, daarvan is Naprienko overtuigd. „In de beginjaren negentig was het land arm en had men geestelijke honger, nu is men rijk en verrijkt. De gemeenten groeien nog wel, maar alleen op basis van wat in het verleden is gebeurd. Het is mijn hoop dat een nieuwe generatie haar ziel onbesmet van de wereld bewaart. De vrijheid in Rusland wordt nu tegen God gebruikt.”

Water op droge bodem

Een ouder gemeentelid in Dedovsk, een voorstad van Moskou, raakt bewogen als hij de oude foto’s ziet van zijn gemeente in 1989. Tóén samengepakt in een bedompte woonkamer, nú een schitterend kerkgebouw. „Historia, historia”, roept hij uit, geschiedenis, geschiedenis. Of er toen een opwekking was? Absoluut, zegt hij. „Toen viel water op een droge bodem. We hadden niets gehoord dan alleen het atheïsme. Nu horen we vele andere dingen, die het Evangelie overstemmen.”

Filip Uijl, woordvoeder van stichting Friedensstimme, die de niet-geregistreerde baptisten steunt, zegt in een reactie dat er in dertig jaar veel is gebeurd. „De grote groei van de kerk zoals in de jaren negentig is voorbij. Tegelijkertijd zie ik in het hele land nog een ontzettende zendingsijver. De Heere gebruikt dat en voegt nog steeds mensen toe aan Zijn gemeente. Daar horen we regelmatig ontroerende getuigenissen van. Niet meer zo massaal als voorheen, maar de Heere werkt onmiskenbaar.”

Nu worstelen de gemeenten met vergelijkbare problemen als kerken in Nederland, aldus Uijl. „Hoe ga je om met internet, smartphones, welvaart en wereldgelijkvormigheid op alle terreinen van het leven? Men bidt en vast en zoekt voor Gods aangezicht een weg te vinden om christelijk te leven.”

serie

Vervolging en vrijheid

Dit is de negende en laatste aflevering in een negendelige serie over christenen in Oezbekistan en Rusland, dertig jaar na de ineenstorting van de Sovjet-Unie.