Kartawidjaja hoopt 5 september aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) te promoveren. Het proefschrift ”Music in Martin Luther’s Theology” bestudeert Luthers belangrijkste uitspraken over muziek in diens onvoltooide verhandeling ”Over muziek”, zo licht de promovendus desgevraagd vanuit Indonesië toe. Kartawidjaja: „Luthers visie op de muziek is sterk bepaald door zijn persoonlijk leven dat getekend is door voortdurende aanvechtingen van de duivel. Luther was een man van de middeleeuwen en nam het bestaan van de duivel aan als vanzelfsprekend. Veel van zijn geschriften bevatten talloze verwijzingen naar een persoonlijke aanval door de duivel. In dat licht moeten we zijn uitspraken over muziek verklaren. Muziek is voor Luther een gave van God, een instrument van de Heilige Geest om de duivel te verdrijven.”

Luit

Toch heeft muziek bij Luther niet alleen een negatieve betekenis, namelijk dat die dient om de invloed van de boze te weren. Kartawidjaja: „Luther wilde God prijzen met zingen en het bespelen van muziekinstrumenten. Hij zag dat als een getuigenis voor mensen om tot God te komen, de Gever van deze gaven. In zijn onvoltooide werk over muziek, schreef hij: „Ik houd van muziek.” Zijn leven als kind, op school, in de kerk, tot en met zijn verblijf in het klooster, was vol van muzikale activiteiten. Hij zong, componeerde en speelde luit. Muziek was voor hem een van de belangrijkste instrumenten om God te loven.”

Muziek heeft een pedagogische en catechetische waarde voor Luther, aldus Kartawidjaja. „Dat is vooral het zingen geweest. Christenen die verzoend zijn door het bloed van Christus, zouden blijmoedig en enthousiast moeten zingen, opdat zij andere mensen tot geloof in Christus brengen. Muziek had voor Luther een onmisbare functie voor de geestelijke groei van een gemeenschap. Hij introduceerde bijvoorbeeld de Deutsche Messe, een vereenvoudigde liturgie in de volkstaal. De gemeente was daarmee niet langer een passieve toeschouwer tijdens de eredienst, maar een actieve deelnemer.”

Eredienst

Luther schreef niet alleen teksten, zoals voor de Deutsche Messe, maar componeerde ook muziek, zoals voor ”Een vaste burcht is onze God”. „Hierdoor ging muziek in het hart van het volk leven en werd het inniger op God gericht. Voor Luther was zingen en vreugde nauw met elkaar verbonden, dus wie geloof heeft, móet zingen”, aldus Kartawidjaja.

De meeste hervormers verwierpen het gebruik van zang en polyfonie (meerstemmigheid) in de kerk. Calvijn zag het gebruik van het muziekinstrument beperkt tot „thuis en op het veld”, maar niet in de kerk. Zwingli wees het gebruik ervan in de kerk helemaal af. Kartawidjaja: „Zwingli was bang voor de verleidelijke kracht van muziek en was daarom een groot tegenstander van muziek in de eredienst. Calvijn toonde zich heel voorzichtig met het verbinden van de dienst aan God met de muziek. Hij schrijft dat muziek een mysterieuze kracht heeft om mensenharten te bewegen, maar de melodie moet volgens hem de tekst dienen. Luther zag het muziekinstrument echter als ondersteuning van het christelijke lied en juichte het gebruik ervan in de kerk toe. Muziek is voor hem een nuttig instrument in dienst van God en ten behoeve van de verkondiging van het Woord.”

Toepassing

Volgens Kartawidjaja is Luthers visie op de muziek ook actueel in de huidige situatie in Indonesië. „Luther beschouwde muziek als een belangrijk pedagogisch middel en wilde haar daarom een plek geven in het onderwijsprogramma op school. Hierin komt een belangrijk aspect van de Reformatie naar voren. Volgens het beginsel van de Reformatie gooi je het oude nooit weg, maar verander je het in een goede richting. Hervormen is een proces van ontvangen en veranderen. Daarom kunnen we Luthers visie op muziek gebruiken om melodieën van de verschillende culturen in Indonesië in verbinding te brengen met het Evangelie om zo het christelijk geloof verspreiden.”

Kartawidjaja denkt bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om christelijke muziek als achtergrondmuziek te gebruiken op sociale media, zoals YouTube, op televisie en in commerciële reclamespots. „Muziek is in staat om de boodschap van het Evangelie krachtig over te brengen. Maar conform de overtuiging van Luther moeten de musicus en componist, en ook de uitvoerder, primair levende christenen zijn.

Muziek moet betrouwbaar onderwijs overbrengen. Op die manier kan de Heilige Geest door muziek en zang mensen tot geloof brengen.”