Veel deelnemers zijn er deze woensdagmiddag niet voor de wekelijkse wandeling door de historische binnenstad. Enkel twee dames uit Winterswijk. Bij de ingang van Museum Het Valkhof wacht Pijnappels tot precies twee uur af of er toch nog meer komen. „Voor deze ‘instapwandeling’ hoeft men zich niet vooraf aan te melden. Gemiddeld zijn er toch wel tussen de tien en vijftien.” Het blijft vandaag echter bij de twee wandelaars.

Twee uur. „Dit wordt echt een historische wandeling”, begint Pijnappels. „We springen door de eeuwen heen, afhankelijk van de plek waar we langs komen. Ik zal u wat vertellen over het ontstaan van de stad, over de Romeinen en de Frankische tijd, over de middeleeuwen en de oorlogsschade. Over ongeveer twee uur eindigen we op de Grote Markt. We bewandelen dus maar een vrij klein stuk van Nijmegen, maar hier is heel veel geschiedenis te vertellen.”

Romeinse keizer

Een paar stappen verder staat de groep al bij de eerste historische bezienswaardigheid. „Het bewijs dat Nijmegen Nederlands oudste stad is”, aldus Pijnappels. In een kunstwerk voor het museum zijn afgietsels verwerkt van twee blokken uit een Romeinse godenpijler die in 1980 zijn gevonden bij de bouw van de parkeergarage onder het plein. „Keizer Tiberius liet de zuil in 17 na Christus plaatsen. Als een Romeinse keizer ergens zo’n pijler oprichtte, gaf hij die plaats daarmee bestuursrecht, recht van rechtspraak. Nijmegen was vanaf dat moment stad.”

Pijnappels gidst sinds acht jaar. „In Nijmegen ben ik geboren en opgegroeid en het grootste deel van mijn arbeidzame leven werkte ik bij de gemeente. Ik was mede verantwoordelijk voor de communicatie met wijkbewoners. Ik dacht dus dat ik de stad zodoende wel kende, maar tijdens de interne opleiding van een jaar, die voor aspirant-stadsgidsen verplicht is, bleek dat dat maar een klein beetje was. Wat ik nu allemaal méér van de historie van Nijmegen weet…”

Stadsmuur

De eeuwen komen tijdens de stadswandeling inderdaad voorbij: de restanten van de Valkhofburcht van Karel de Grote, de ruïne van de burcht die keizer Frederik I Barbarossa bouwde, de Nicolaaskapel met zijn twee bouwstijlen (romaans en gotisch), de verdedigingstoren Belvedère met fraai zicht op de eerste brug van Nijmegen (uit 1936) en de Waal, en de overblijfselen van de laatste stadsomwalling.

Marx

Een deel van de stadsmuur die de Romeinen in de vierde eeuw bouwden is aan de achterzijde van het casino aan de Waalkade achter glas zichtbaar. „Nijmegen is hier aan de voet van het Valkhof tegen de heuvel opgegroeid”, vertelt Pijnappels. „Het eerste stadhuis stond ook aan de Waalkade.”

De route naar de Grote Markt leidt door de nieuwbouw in de benedenstad. „Deze buurt is niet verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar was na 1945 helemaal verkrot. De armste Nijmegenaren woonden hier”, meldt Pijnappels.

„Bij de wederopbouw van het centrum is besloten een groot gedeelte plat te gooien. Nieuwbouw was goedkoper dan restauratie. Het oude stratenpatroon is wel gehandhaafd. En kijk eens omhoog: de architect heeft z’n best gedaan. In de gevels zie je de daklijsten van weleer terug.”

Op de valreep nog een aardig detail in de Grotestraat. „Hier woonde Isaac Presburg, voorganger in de synagoge. Dochter Henriëtte was de moeder van Karl Marx. Haar zus Sophie trouwde met Leon Philips, grondlegger van het Philipsimperium. Kapitalisme en socialisme uit één gezin geboren.”

15.000 wandelaars per jaar

De veertig stadsgidsen van vrijwilligersorganisatie Gilde Nijmegen ontvingen vorig jaar 15.000 personen die met hen door de stad wandelden of de Stevenstoren beklommen.

In de maanden april tot en met oktober zijn er wekelijks wandelingen, waarvoor vooraf aanmelden niet nodig is: elke woensdag door de historische binnenstad (inclusief de Valkhofheuvel), elke eerste en derde dinsdag van de maand door de ”oude stad” tussen de Stevenskerk en het Kronenburgerpark en elke tweede en vierde dinsdag langs ”verborgen plekjes in de binnenstad waar je normaal niet komt”, zoals het stadhuis en de crypte (grafkelder) in de Stevenskerk. De wandelingen zijn op aanvraag ook op andere tijden mogelijk.

Nadere informatie over de stadswandelingen in Nijmegen: gildenijmegen.nl/stadswandelingen

serie Stadsgidsen

Een plaats (nog) beter leren kennen? Stadsgidsen weten veel van de lokale geschiedenis, van gebouwen, personen en monumenten. In deze serie acht impressies van stadswandelingen. Deel 7.