Op 18 juli vond er in de Amerikaanse hoofdstad Washington een conferentie plaats over religieuze diversiteit in de Arabische wereld. Heel specifiek werd er gesproken over de ”christelijke heilige plaatsen” in het Midden-Oosten.

Veel Arabische kerkleiders maakten hun opwachting op deze bijeenkomst. Vooral de verwoesting van kerken en kloosters in Syrië en Irak werd betreurd.

Christenen in het Midden-Oosten zijn zich bewust van de grote symbolische en identitaire waarde van hun heiligdommen. Salar Kajo, die pastor is in het Iraakse stadje Teleskov, was een van de sprekers op de conferentie in Washington. Hij verhaalde hoe patriarch Louis Sako opdracht had gegeven om in de Vlakte van Ninevé te beginnen met de wederopbouw van huizen, die door Islamitische Staat verwoest waren. Die herbouw moest het voor de gevluchte christenen mogelijk maken om terug te keren. Deze christenen hadden er bij de patriarch echter op aangedrongen dat eerst hun kerken en kloosters gerestaureerd zouden worden omdat „deze het enige teken van hoop waren dat de christenen nog hadden.”

Toevluchtsoord

Nermien Riad uit Egypte, oprichtster van de organisatie ”Coptic Orphans”, bevestigde dat kerken voor de Arabische christenen enorme waarde hebben. Zij vertelde dat in Egypte „kerken de kern waren geworden van christelijke gemeenschappen. Ze vormen voor christenen een toevluchtsoord waar ze niet worden behandeld als tweederangs burgers.” Belangrijker is volgens haar echter nog het feit dat „onze kerken het laatste overgebleven bewijs vormen van ons bestaan.”

Ook de Grieks-orthodoxe patriarch Theophilus III van Jeruzalem sprak in Washington over het belang van kerken en kloosters in Jeruzalem voor de identiteit van lokale christenen. Volgens de patriarch worden de christelijke heiligdommen in Jeruzalem bedreigd door „vandalisme, intimidatie door radicale kolonisten en vijandige besluiten van de Israëlische Knesset.” Hij sprak hierbij zijn grote waardering uit voor de Israëlische premier Netanyahu die er alles aan deed om „de pelgrimsroute naar Jeruzalem voor allen open te houden.” Miljoenen christenen uit de hele wereld pelgrimeren jaarlijks naar Jeruzalem wat van groot belang is voor de lokale christelijke gemeenschappen in deze stad.

Opvallend is echter dat er één groep pelgrims ontbreekt en wel christenen uit de Arabische wereld zelf. De Arabische boycot van Israël wordt hierbij altijd aangehaald als reden. Toch kunnen bij die verklaring vraagtekens geplaatst worden. Tevens dient er onderscheid gemaakt te worden tussen religieuze en politieke autoriteiten.

De spanningen tussen Qatar en Saoedie-Arabië liepen zo hoog op dat ze resulteerden in een Saoedische boycot van Qatar. De religieuze dimensie bleef hierbij echter buiten schot. Soennitische moslims uit Qatar kunnen gewoon op pelgrimage gaan naar de stad Mekka die zich in Saoedie-Arabië bevindt. Ook het conflict tussen het sjiietische Iran en een aantal Arabische landen is bekend. Sjiieten die in deze Arabische landen wonen gaan echter massaal op pelgrimage naar de plaats Kerbela in Irak waarbij ze worden aangemoedigd door hun religieuze leiders. Afgelopen jaar bezochten meer dan 20 miljoen sjiieten de plaats Kerbela.

Ontraden

Voor Arabische christenen heeft een pelgrimage naar Jeruzalem dezelfde gevoelswaarde als voor moslims de tocht naar Mekka of Kerbela. Om politieke redenen wordt het deze christenen door hun eigen religieuze leiders echter ontraden om deze pelgrimage naar Jeruzalem te maken. Samuel Tadros van het Hudson Instituut schreef dat „het de droom van iedere kopt in Egypte is om voor zijn dood naar Jeruzalem te pelgrimeren.” Het was echter de overleden paus Shenouda III die bepaalde dat Koptische christenen pas naar Jeruzalem mochten pelgrimeren als Egyptische moslims de al-Aqsa moskee mochten bezoeken. Dit was een puur politieke uitspraak.

Soennitische en sjiietische moslims blijken probleemloos het politieke en religieuze domein van elkaar te kunnen scheiden. Het zou te wensen zijn dat kerkelijke leiders in het Midden-Oosten dit eveneens zouden doen. Nu worden christenen feitelijk gediscrimineerd. Arabische christenen moeten immers met lede ogen aanzien hoe hun geloofsgenoten uit de rest van de wereld wel naar Jeruzalem kunnen pelgrimeren.