Pal naast het naambord van het dorp staat een levensgroot insectenhotel: het staat symbool voor het dorpje Saint-Pierre-de-Frugie. Om deze bestemming te bereiken slingert de bezoeker over landweggetjes door voornamelijk bebost heuvelland. Het dorpje ligt in een prachtige maar afgelegen hoek van het regionale natuurpark Périgord-Limousin.

De eerste bebouwing komt in zicht. Wat opvalt? Het kerkje, het kasteel en vooral veel groen. Twee kinderen rennen de weg over. Ze komen bij een schoolgebouwtje vandaan. Schijnbaar zijn de lessen net afgelopen, want er komen nog zo’n vijftien kinderen naar buiten. Ze lopen langs een perk met hoge lijsterbes-, kornoelje- en kamperfoeliestruiken dat het terreintje omzoomt. Sommigen zijn met hun moeder, anderen zijn alleen.

In een stokoud plattelandsdorpje is een dergelijke bruisende school een bevreemdend beeld. Want deze kinderen zijn niet op vakantie, ze wónen op deze afgelegen plek in hartje Frankrijk. De afgelopen jaren steeg het inwonertal van het tot voor kort anonieme gehucht met meer dan 20 procent. Een mirakel.

Pesticiden

Saint-Pierre-de-Frugie is klein, in goed tien minuten ben je er wandelend doorheen. In het gemeentehuis –de mairie– wacht de burgemeester voor een interview. Langs de kant van de weg valt de uitbundige begroeiing op: paarse verbena’s, afgewisseld door witte hortensia’s en Mexicaanse sinaasappelstruiken. Tegen de gevel van de mairie staan geurige calamintha- en Russische salieplanten. Het doet allemaal weelderig aan.

Een tuinman is net bezig met zijn onderhoudsrondje langs het openbaar groen. „De aanplant in het dorp volgt een natuurlijke harmonie en dat betekent dat we geen strak aangelegde perkjes hebben”, vertelt de 28-jarige Guillaume Claude. „Planten die een positieve uitwerking op elkaar hebben en bloemen die insecten zoals kevers, vlinders en hommels aantrekken staan door elkaar.” Claude woont en werkt sinds 2009 in Saint-Pierre-de-Frugie. „Je wilt niet weten hoe aftands het er toen uitzag. Alles was overwoekerd. Ik had de taak om daar weer iets toonbaars van te maken.”

Burgemeester Gilbert Chabaud (75) ontvangt zijn bezoek in een bescheiden kantoorruimte achter de receptie, die ook als toeristeninformatiebalie dienstdoet. „Ik ben in dit dorp geboren, maar heb tot mijn pensioen in 2008 in de autobranche in de stad Périgueux gewerkt. Een heel ander leven. Toen ik daarna als burgemeester terugkwam, verkeerde Saint-Pierre-de-Frugie in een belabberde staat. Zonder ingrijpen zou mijn geliefde dorp ten onder gaan. De enige uitweg leek mij een radicale ecologische transformatie. Dat was dé manier om het dorp te redden.”

Chabaud voerde als eerste een totaalverbod in op het gebruik van pesticiden binnen de gemeentegrenzen. Ook liet hij perken aanleggen met bijenvriendelijke aanplant – bijensterfte was toen nog amper in het nieuws. Grasvelden mochten pas worden gemaaid als de bloemen waren uitgebloeid. Op het kerkhof, waar altijd hagelwitte kiezels tussen de graven hadden gelegen, kregen klavers, paardenbloemen en allerhande kruiden vrij spel. Het was nog maar het begin van Chabauds masterplan.

„Wil je mensen aantrekken, dan moet het dorp netjes ogen”, aldus Chabaud. Dus liet de burgemeester alle historische monumenten restaureren en rond het dorp wandelpaden aanleggen. Voor het eerst in lange tijd ging er weer een winkeltje open. In de zaak naast de mairie liggen nu biologische producten van lokale producenten: brood, groente, jam en bier. Voor de bistro die al jaren dicht was, werden ecologisch bewuste ondernemers gezocht.

Drie zussen

Aan de voet van een heuveltje aan de andere kant van Saint-Pierre-de-Frugie staat een kleine wegkapel, behorend bij het als chambre d’hôtes (bed and breakfast, IL) ingerichte kasteel dat ertegenover staat, verscholen tussen de bomen. De hele heuvel is gevuld met appel- en perenbomen, bloemen en een labyrint van bessenstruiken. In bakken steken stekjes van verschillende groentes uit de met hooi bedekte aarde. Guillaume Claude vult bij een antieke waterbron een gieter. „Hier staan boontjes, mais en courgettes bij elkaar”, legt hij uit. „De Azteken noemden ze ”de drie zussen”, omdat ze onderling samenwerken en elkaar ondersteunen. Mais groeit hoog en fungeert als een klimpaal waaromheen de boon zich kan ontwikkelen. De courgette zorgt met grote, laag groeiende bladeren voor een ideale grondtemperatuur en voorkomt dat de aarde uitdroogt. Die kennis brengen we in deze gemeentetuinen over op de bewoners.” Hij wijst naar de bijenkasten die verderop staan: „De wereldwijde bijencrisis kon alleen maar ontstaan doordat we zijn vergeten hoe alles in de natuur met elkaar is verbonden.”

Montessori

Een cruciale stap bij het tot leven wekken van het Franse dorp bleek de opening van een montessorischool. Voor Yann (41) en Delphine (40) Ducatteeuw uit België was het de doorslaggevende factor om de baan van bistromanagers aan te nemen. Een jaar geleden kwamen ze met hun drie zoontjes in Saint-Pierre-de-Frugie wonen en sindsdien runnen ze de bistro Saveurs & Valeurs, oftewel Smaken & Waarden. „We wilden al langer weg uit de stressvolle tredmolen waarin we zaten. We wilden bewuster leven, dichter bij de natuur en vooral kalmer. Sowieso is verhuizen naar the middle of nowhere een grote stap, maar dat is het zeker als je schoolgaande kinderen hebt. Toen ik solliciteerde en we hier kwamen kijken, waren we meteen om. Alleen, als er geen school was geweest, hadden we het niet gedaan.”

Een dagelijks leven waarin je zelf de kaas, het vlees en het fruit voor je biologische restaurant bij de producenten haalt en waar je kinderen in de natuur opgroeien, Yann droomde ervan. Dit dorp bewijst dat het ook echt kan. „En we zijn echt niet een stel freewheelende dromers”, zegt hij. „Saint-Pierre-de-Frugie is een perfect model voor andere dorpen.”

Burgemeester Chabaud beaamt dat. „Overheidsinstanties uit andere regio’s en onderwijsinstituten komen geregeld kijken wat hier gebeurt. Natuurlijk verwelkomen we iedereen die ons voorbeeld wil volgen, al heb je het zeker niet van de ene dag op de andere voor elkaar. Maar het proces leidt onherroepelijk tot een wat mij betreft noodzakelijk, globaal, ecologisch bewustzijn, en daarbij tot onafhankelijkheid. Met het proces zijn wij nog steeds druk bezig. Binnenkort komen er zonnepanelen op alle publieke gebouwen van het dorp. Zo zijn we weer iets schoner en autonomer.”

Bevolkingsgroei

Intussen vestigen steeds meer mensen zich in Saint-Pierre-de-Frugie: uit Duitsland, Engeland, Nederland en Frankrijk zelf. De teller staat op 460 inwoners, 100 meer dan tien jaar geleden, en bijna allemaal rond de 35 tot 40 jaar. Er is volgens Chabaud nog plek voor vijftig mensen, dan zit het dorp vol. „Binnenkort bereiken we de limiet.”

Bang dat door alle import het typische Franse sfeertje verdwijnt, is hij niet. „Wil je het zoveelste Franse spookdorp of een dynamisch, toekomstbestendig dorp in Frankrijk?” vraagt hij retorisch.

In het dorpje racet een jongetje met zijn fiets de groente- en fruitheuvel af. Hij stopt bij het kapelletje onderaan. Het blijkt de 11-jarige zoon van Yann en Delphine. Wat hij ervan vindt om hier te wonen? Zijn kort en krachtige antwoord: „Dit is de mooiste plek op aarde, ik wil nooit meer weg.”

Leegloop

In ”la France profonde”, het Franse platteland, liggen ongekend veel dorpen –zo’n 15.000–, maar vele daarvan lopen in een razendsnel tempo leeg. Mensen trekken naar de stad wegens een gebrek aan toekomstperspectief, waarna de dorpen vergrijzen en uitdunnen. Bijna een kwart van de plattelandsbewoners bestaat uit gepensioneerde ouderen.

De teloorgang van het platteland is niet een typisch Frans probleem. De Verenigde Naties voorspellen dat twee derde van de wereldbevolking in 2050 in steden zal wonen. Nu is dat iets meer dan de helft.