Sneller en sneller stijgt de raket op. Tot de brandstofpomp uitvalt. Waggelend stijgt het gevaarte nog iets hoger, maar zakt dan opzij en slaat in een mist van rook en vuur te pletter. Op 16 augustus gaat de tweede raket de lucht in. Het gevaarte doorbreekt de geluidsbarrière. Een historisch moment. Op 3 oktober klinkt er opnieuw luid gejuich. De derde raket bereikt een hoogte van 90 kilometer.

Wanneer de oorlog in 1942 een ongunstige wending neemt, vestigen de nazileiders hun hoop op het nieuwe wonderwapen, de A4 – van ”Aggregat 4”. Het krijgt de naam Vergeltungswaffe (vergeldingswapen) 2, afgekort V2. Het Derde Rijk brokkelt steeds verder af, maar met deze ballistische raket denkt Hitler Engeland alsnog op de knieën te krijgen.

De basis voor het Duitse raketonderzoek wordt gelegd aan het eind van de Eerste Wereldoorlog. Het vernederende Verdrag van Versailles legt in 1918 vergaande beperkingen op aan het Duitse leger. Maar het verdrag bevat geen bepaling over raketten. In hobbyclubs experimenteren de Duitsers daarmee volop.

Een van de rakethobbyisten is Wernher von Braun. Al jong beschikt hij over een telescoop en ontwikkelt hij een passie voor astronomie. Na het bestuderen van het boek ”Die Rakete zu den Planetenräumen” van Hermann Oberth weet Wernher wat hij wil worden: raketingenieur.

De raketexperimenten in de hobbysfeer zijn militair vooralsnog zonder betekenis. Maar met oorlog in het vooruitzicht verandert dat spoedig. Als de nazi’s in 1933 aan de macht komen, starten ze met raketproeven op het eiland Borkum voor de Duitse Noordzeekust. De eerste, de A1, vliegt met een mengsel van alcohol en vloeibare zuurstof. Maar dat blijkt geen succes. De brandstof explodeert spontaan en de gyroscopen leveren onvoldoende stabiliteit.

Het onderzoeksteam verhuist daarna naar een afgelegen plek nabij het vissersdorpje Peenemünde aan de Oostzee. Daar verrijst een groot onderzoekscentrum met een windtunnellab voor supersonische snelheidstests, een fabriek voor vloeibare raketbrandstof en een enorme energiecentrale.

Met voortvarendheid gaan hier vanaf 1936 twee ploegen aan het werk: de Luftwaffe ontwikkelt de vliegende bom Fi 103, later bekend als de V1, terwijl de Duitse landmacht zich onder leiding van Von Braun concentreert op de ontwikkeling van een grote ballistische raket, de A4.

Groot alarm

Aanvankelijk lijken de geallieerden niets in de gaten te hebben. Pas in 1943 komen de Britten erachter dat het toch wel menens is, daar in Peenemünde. Op een luchtfoto van het Oostzeedorp herkennen ze een raket. Als een gevangengenomen hoge Duitse militair informatie loslaat, slaan de geallieerden groot alarm.

In de nacht van 17 op 18 augustus voert de RAF met 596 bommenwerpers een grootschalig bombardement uit op het militaire complex. Hoewel het zwaar beschadigd raakt en er 735 mensen, voornamelijk dwangarbeiders, omkomen, hebben de nazi’s Peenemünde na twee maanden weer operationeel.

De nazi’s verhuizen de rakettesten naar het Poolse Bliszna. De productie brengen ze over naar een tunnelcomplex bij Nordhausen, in het Harzgebergte. Dwangarbeiders bouwen er vanaf eind augustus 1943 onder erbarmelijke omstandigheden rakettenfabriek Mittelwerk-Dora. Bij de productie van de V2 komen daar zo’n 20.000 dwangarbeiders om, gemiddeld 4 per raket.

Begin 1944 rollen de eerste V2’s er van de band, en vanaf september worden er bijna 1300 afgevuurd op het inmiddels bevrijde Antwerpen. Duizenden burgers komen om. In Engeland, met name in Londen, vallen ruim 2700 doden door meer dan 1100 V2’s, die vooral vanuit Den Haag worden gelanceerd.

Minstens zo belangrijk als zijn vernietigende kracht, is de ongekende angst die het projectiel veroorzaakt. Anders dan bij de vliegende bom V1 hoort niemand hem aankomen als hij met supersonische snelheid omlaagduikt. Niets helpt tegen het geruisloze moordwapen.

Na de Tweede Wereldoorlog ontvoeren de Amerikanen en de Sovjets zo veel mogelijk raketgeleerden uit Peenemünde. Ook maken ze grote hoeveelheden V2’s buit voor verder onderzoek. Voor de beide grootmachten betekent dat het begin van hun ruimtevaarttijdperk.

Von Braun ontkomt aan een veroordeling als oorlogsmisdadiger en werkt samen met 118 andere Duitse raketspecialisten in Amerika aan de verdere ontwikkeling van de rakettechnologie. Als technisch directeur van het US Army Ballistic Missile Agency is de raketgeleerde vanaf 1952 verantwoordelijk voor de productie en succesvolle lancering van de Redstone-, Jupiter-C- en Pershingraketten. Zijn researchcentrum krijgt de zure bijnaam ”Peenemünde South”.

Apollo 11-missie

Als op 4 oktober 1957 de Sovjets de Spoetnik lanceren, beantwoordt Von Braun dit succes enkele maanden later met de lancering van de eerste Amerikaanse satelliet Explorer I. Daarna ontwerpt Von Braun met zijn team bij de NASA de Saturnus V-draagraket, die op 20 juli 1969 de eerste Amerikaanse astronauten van de Apollo 11-missie op de maan brengt.

De raketfabriek van Peenemünde bestaat nog steeds, maar is nu ingericht als museum. Het bord aan de ingang maant tot bezinning: „In verkeerde handen kan goede techniek tot veel kwaad leiden.”

V1, de vliegende bom

De V1, een onbemand vliegtuigje uit 1942 met een lengte van 7,90 meter, kan tot 830 kilo aan explosieven vervoeren. Deze ”vliegende bom” is een verre voorvader van de latere Amerikaanse kruisraket Tomahawk. De actieradius is 450 kilometer, voldoende om Londen en andere Engelse doelen te bereiken.

Vanaf een lanceerbaan wordt de V1 onder een kleine hellingshoek afgeschoten. Een primitieve straalmotor zorgt voor de voortstuwing. De brandstof is kerosine of synthetische benzine uit bruinkool. Tussen 13 juni en 1 september 1944 maken de vliegende bommen 5500 dodelijke slachtoffers.

De vrij lage snelheid tot 640 kilometer per uur en de geringe vlieghoogte maken de V1 kwetsbaar. RAF-jachtvliegtuigen kunnen met de punt van hun vleugels de vliegende bommen uit de koers wippen. De V1 is uitgerust met een gyroscoop als eenvoudig vluchtleidingssysteem. Op de neus draait een kleine propeller die een tellertje aanstuurt. De tellerstand is een maat voor de afgelegde afstand. Na de vastgestelde afstand sluit de brandstoftoevoer automatisch; de V1 duikt naar het doel en explodeert.

V2, de ballistische raket

De V2 is geen vliegtuig maar een raket. De 14 meter hoge kolos wordt verticaal gelanceerd. Op 8 september 1944 wordt de V2 operationeel. In totaal zijn er 3700 gelanceerd, vooral naar Londen en Antwerpen.

In de V2 persen twee brandstofpompen een alcohol-water-mengsel en vloeibare zuurstof onder hoge druk naar de verbrandingskamer. Een gasturbine die draait op waterstofperoxide en natriumpermanganaat drijft beide pompen aan. Eenmaal gelanceerd is de supersonische V2 volledig onbereikbaar. De actieradius bedraagt 320 kilometer, die de V2 in 70 seconden aflegt. De raket verbruikt daarbij 5 ton zuurstof en 4 ton alcohol. Op zijn hoogtepunt (90 kilometer) haalt hij een snelheid van 5800 kilometer per uur.

De raketgeleiding verloopt via een geavanceerd gyroscopisch systeem dat signalen naar de stuurvinnen in de uitlaat van de verbrandingskamer stuurt. Vanuit een commandocentrum op de grond is de raket ook op afstand te besturen.

V3, Hitlers superkanon

Het laatste vergeldingswapen dat Hitler kan inzetten, is een soort superkanon. De geallieerden krijgen echter bijtijds lucht van ”The London Gun” en vernietigen de ondergrondse lanceerbasis bij het dorpje Mimoyecques, direct achter de Franse krijtkust tussen Calais en Boulogne. De Führer beseft dat dit wapen zijn allerlaatste kans is om te voorkomen dat de geallieerden een succesvolle landing op de Franse kust kunnen voorbereiden.

De V3 bestaat uit een 130 meter lange loop met op regelmatige afstanden zijtakken die het gevaarte de vorm van een vissengraat geven. In die korte zijtakken bevinden zich explosieve ladingen die elektrisch tot ontploffing worden gebracht zodra het projectiel in de hoofdbuis zo’n zijtak passeert. Het projectiel krijgt daardoor telkens een extra versnelling en verlaat de loop met een snelheid 1500 meter per seconde, bijna vijf keer de geluidssnelheid.

Door de ongekend hoge actieradius van 160 kilometer kan Londen vanuit Frankrijk worden bestookt. Het doel is een bommenregen van 600 projectielen per uur op Londen. Maar dit wapen komt te laat operationeel.