Het materiaal voor deze zondag biedt verdieping rond de vraag welke rol dieren spelen in het verlossingswerk van Christus en hoe wij in ons dagelijks leven met dieren omgaan. Een onderwerp dat ook is opgepakt door Raymond Hausoul, onderzoeker aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven, in zijn boek ”Gods toekomst voor dieren. Van schepping tot nieuwe schepping”, dat recent verscheen.

Het is goed dat er in de kerken meer aandacht komt voor dieren. Lang zijn we vooral gericht geweest op het persoonlijke heil van de mens, zonder oog te hebben voor de hele schepping. De natuur fungeert vaak als een decor waarbinnen ons leven zich afspeelt, waarbij de natuur en de dieren alleen dienen voor ons nut.

In de Bijbel lezen we echter op veel plaatsen dat de natuur waarde in zichzelf heeft, los van het nut ervan voor de mens. De natuur speelt een rol in de aanbidding van God. God heeft niet alleen de mens op het oog, maar ziet ook de lelie op het veld, de mus, de zwaluw en de mier. Genoemde dieren dienen daarbij niet alleen als voorbeeld voor ons geloofsleven, maar hebben ook hun eigen plek in de schepping, waar ze van waarde zijn voor die schepping.

De laatste jaren is de aandacht voor de zorg voor de schepping en specifiek voor de dieren gegroeid. Het boek ”En God schiep. Over dieren en rentmeesterschap” van Johan Graafland heeft daaraan bijgedragen. We beseffen meer en meer dat we goed moeten omgaan met dieren, vanuit de opdracht de aarde goed te beheren. We zijn gevraagd waardige heersers te zijn, als beelddragers van God, de Schepper. We moeten dus met de schepping omgaan zoals Hij dat zelf zou doen. Daarvoor wordt meestal het begrip ”rentmeester” gebruikt, hoewel dat in de Bijbel nergens in relatie tot de natuur wordt gebruikt. Ik vind wel dat deze term in de praktijk vaak te financieel wordt uitgelegd: goed beheer betekent dan een zo hoog mogelijke opbrengst halen, zoals in de gelijkenis van de talenten gebeurde. Voortdurende optimalisatie van bodem en dieren heeft echter haar grens en mag nooit leiden tot uitbuiting.

In gesprekken met andere gelovigen merk ik dat we onszelf vaak buiten de schepping plaatsen, alsof we er alleen als heersers boven staan. Het besef ontbreekt dan dat we onderdeel zijn van de schepping. Dat komt deels omdat we ver uit de buurt willen blijven van stromingen die de natuur als goddelijk zien. Maar het komt ook door gebrek aan kennis over de natuur en de samenhang die daarin is.

De natuur bestaat uit ecosystemen, waarin planten en dieren hun eigen plek hebben om deze systemen draaiend en gezond te houden. Wij zijn volledig afhankelijk van deze systemen om überhaubt te kunnen leven. Wanneer Hausoul opmerkt dat de nieuwe aarde een kale plek zou zijn als er naast de mens geen dieren aanwezig zouden zijn, denk ik meteen: het zou niet alleen een kale plek zijn, het zou een onlééfbare plek zijn. Dieren zijn onmisbaar in de cyclus van het leven, als bestuivers van fruitbomen, als afvalverwerkers, voor een gezond bodemleven en voor het in stand houden van de koolstofkringloop.

Ik hoop dat de Michazondag ons niet alleen aanspoort om beter te zorgen voor individuele dieren, maar ons ook uitnodigt om ons te verwonderen over de samenhang in de hele schepping. Die is zo rijk! Deze verwondering kan vervolgens leiden tot bezinning op ons handelen en de consequenties daarvan voor de vaak onzichtbare en minder aaibare dieren: de insecten, bijen, wormen, bacteriën en schimmels, die onmisbaar zijn voor leven op aarde. Hoe meer je je daarin verdiept, hoe meer je onder de indruk komt van de Schepper en van de manier waarop Hij door deze ecosystemen zorg draagt voor Zijn hele schepping. Daarin ligt alles verborgen wat nodig is voor een gezond, goed en duurzaam leven. Nodig is dat wij meer natuurinclusief gaan geloven.

De auteur schrijft en spreekt over duurzaamheid.