Het zijn elk jaar weer plaatjes die in het oog springen. Mannen in witte gewaden, met lange baarden, proberen al dan niet met behulp van telescopen de nieuwe maan in het oog te krijgen. Zodra de maan is gezien, is het zeker: de dag daarop is de maand ramadan voorbij en begint Eid al-Fitr, of, in de volksmond: het Suikerfeest. Het markeert de afloop van de vastenmaand.

Het zou natuurlijk eenvoudiger kunnen. Met behulp van astronomische, wetmatige gegevens valt met 100 procent zekerheid te zeggen wanneer de islamitische maand ramadan voorbij is en wanneer de maand shawwal begint. Maar dat telt niet. De traditie schrijft voor dat de geboorte van de nieuwe maan met het blote oog moet kunnen worden waargenomen.

Dat laat enige ruimte voor interpretatie. Soms hebben de verschillen simpelweg met de plaats te maken. Zo vieren de meeste Oost-Aziatische landen, zoals Indonesië en Maleisië, pas vanaf woensdag Suikerfeest – waarschijnlijk omdat de maan zich daar later liet zien.

Politieke spelletjes

Maar de mogelijke interpretatieverschillen worden daarnaast ook dankbaar aangegrepen om politieke spelletjes te spelen. Als Saudi-Arabië de maan op maandagavond waarneemt, kun je er haast zeker van zijn dat Iran ‘m pas op dinsdagavond ziet – terwijl beide landen slechts gescheiden worden door de Perzische Golf.

Dit jaar zagen de religieuze geleerden in Saudi-Arabië de maan inderdaad afgelopen maandag na zonsondergang. Onmiddellijk werd het nieuws van regeringswege bekendgemaakt: Eid al-Fitr 2019 begint op dinsdag 4 juni (en duurt tot en met donderdag).

Er zijn heel wat landen die Saudi-Arabië trouw volgen in die waarneming – het land herbergt immers de heilige steden Mekka en Medina, dus daar zullen ze het wel weten. Maar het is interessant om te zien welke landen daar níét in meegaan. Dat is Iran, maar ook Oman (hoewel eveneens een directe buur van Saudi-Arabië), Syrië en nog een handvol andere landen.

Grootmoefti

Nieuw dit jaar is dat ook Jordanië pas vanaf woensdag Suikerfeest viert. Amman ging tot nu toe trouw in het spoor van de Saudi’s, maar wijkt daar dit jaar van af – en niet alleen wat de datum van het Suikerfeest betreft. Jordanië is zich al langer aan het bezinnen op de vraag wie het als regionale partners wil.

Hetzelfde geldt voor de Palestijnse gebieden. Daar was de aankondiging van het Suikerfeest dit jaar ronduit hilarisch. In Gaza werd maandagavond al vanaf de moskeeën omgeroepen dat het dinsdag feest zou zijn, in navolging van Saudi-Arabië, maar de Palestijnse grootmoefti in Jeruzalem besloot even later dat de maan toch niet zichtbaar was. Daarop werd het besluit in Gaza in allerijl teruggedraaid.

Ook in Jemen was de situatie dit jaar abnormaal. Voor het eerst was het land gesplitst. In het noorden kondigden de sjiitische Huthi-rebellen aan dat Eid al-Fitr woensdag zou starten, terwijl de officiële regering in Aden, die op handen is van Saudi-Arabië, meeging met de Saudische beslissing.

Het leidt tot de onvermijdelijke conclusie dat de aankondiging van het Suikerfeest meer dan ooit een politieke daad is geworden. Sommige van de regeringen die dinsdag al begonnen te feesten, zeggen daarmee achter Saudi-Arabië te staan. Sommige staten die woensdag startten, gaven een subtiel signaal af dat dit koninkrijk niet langer op hun steun hoeft te rekenen.