„Hoe verdeel ik m’n Friese staartklok onder drie schatten van kinderen?” Een poster met deze vraag hangt ingelijst aan de wand van het notariskantoor. Erboven prijkt een tak met daarop drie aasgieren. De opmerking, afkomstig en bedacht door de gezamenlijke notarissen, geeft op treffende wijze weer hoe vraagstukken met betrekking tot erfrecht ouderen kunnen bezighouden.

Familierecht trekt steeds meer aandacht, weet Stelwagen (32) van notariaat Ridderhof&Stelwagen in Vaassen. De tot de reformatorische gezindte behorende notaris geeft ook lezingen over het onderwerp.

Hij adviseert altijd een –veelal gratis– oriënterend gesprek aan te gaan met een notaris. „Wees je ervan bewust wat er kan gebeuren. En heb je eenmaal een testament, dan is het goed om eens in de vijf of zes jaar een soort van notariële apk uit te voeren. Loop alles nog eens even langs, want er zijn regelmatig veranderingen. In het familierecht, bij de fiscus en in de persoonlijke situatie.”

Fiscus

Sinds 2003 gaat bezit na overlijden van vader of moeder automatisch over op de langstlevende. Het kindsdeel wordt pas uitgekeerd als beide ouders gestorven zijn. „Maar de fiscus staat wel direct op de stoep, tenzij je hebt vastgelegd dat dat dit pas later gebeurt.”

Stelwagen komt nog steeds gevallen tegen die hij als tamelijk bizar omschrijft. „Als een van de kinderen scheidt na het overlijden van vader of moeder en er is niet vastgelegd dat de erfenis alleen voor de bloedverwanten is, deelt de ex in bijvoorbeeld de verkoop van de woning.”

Sinds 2018 is er een beperking aangebracht bij het trouwen in gemeenschap van goederen. De bezittingen tot de huwelijksdag blijven van de betrokkenen zelf, tenzij dit anders wordt vastgelegd. Bij jonge mensen leidt dit meestal niet tot problemen, weet Stelwagen. „Maar als iemand veel bezittingen heeft, ligt dat anders. „Wat was al eigendom? De bewijsvoering is vaak lastig.”

Een discussiepunt is dikwijls de eigen bijdrage aan een zorginstelling, wanneer een oudere moet worden opgenomen. „In welke mate zijn de kindsdelen van de bezittingen opeisbaar? Veel mensen vinden de maximale bijdrage niet rechtvaardig, anderen denken daar heel anders over.”

Volmachten

Stelwagen geeft in lezingen ook uitleg over het zogenaamde levenstestament, een officieel document waarin wordt vastgelegd wat er moet gebeuren als iemand door ziekte of ongeval wilsonbekwaam raakt. „Dat kan soms heel sluipend gaan en nare gevolgen hebben. Een huis dat niet meer verkocht kan worden, bijvoorbeeld. Dat moet in dat geval via de kantonrechter, die bewindvoering kan regelen. Het geeft veel rompslomp en ook dient er jaarlijks verantwoording over uitgaven en inkomsten te worden afgelegd.”

Hij krijgt op kantoor steeds vaker mensen die in een levenstestament een of meerdere volmachten regelen. „Verder kun je tal van andere zaken toevoegen. Bijvoorbeeld een levenswensverklaring van de Nederlandse Patiëntenvereniging Vereniging, maar ook wensen met betrekking tot de verzorging en wat er moet gebeuren met huisdieren. Met volmachten dien je zorgvuldig om te gaan, want misbruik ligt gemakkelijk op de loer.”

Het opmaken van een (levens)testament kost natuurlijk wel geld. Minstens enkele honderden euro’s, maar dat kan bij specifieke wensen snel oplopen. „Maar meestal is datgene wat je voorkomt, veel waardevoller. Je koopt ook zekerheid en dat geeft rust.”