In de woonkamer van haar appartement staan bakken met kinderspeelgoed. Terwijl haar zoon (5) op school is, vertelt Lisa rustig haar verhaal. Daarmee wil ze mensen die in een diep dal zitten, duidelijk maken dat er een weg omhoog is.

Samen met een broer en zus groeit Lisa op in een doorsneegezin in een Vinex-wijk. Ze bezoekt een rooms-katholieke basisschool, doet op haar zevende eerste communie, heeft vriendinnen en zit op paardrijles. Haar vader ziet ze weinig. Hij heeft een drukke baan en is veel van huis. Alleen op hoogtijdagen zoals Kerst en Pasen bezoekt het gezin de mis.

Vanaf haar zestiende verbreedt Lisa haar blik. De havoleerling krijgt een brommer, bezoekt geregeld een grote stad in de buurt en komt in aanraking met mensen die drugs gebruiken en dealen. „Ik kende dat niet en vond het interessant om te zien. Zelf heb ik een keer geprobeerd te blowen, maar dat was geen succes. Roken deed ik ook niet.”

Tijdens een feest bij een vriendin leert ze Antonio kennen, die een Antilliaanse achtergrond heeft. Hij vertelt dat hij als automonteur in een garage werkt. „Hij was heel aardig, niet opdringerig. Na verloop van tijd werd ik verliefd en kregen we een relatie. Ik zei dat ik geen seks voor het huwelijk wilde, en dat vond hij oké.”

Geld verdienen

De thuissituatie is in die tijd minder stabiel. Lisa’s ouders gaan scheiden. Na een paar maanden trekt haar vader bij zijn nieuwe vriendin in. Lisa gaat in zijn appartement wonen, al snel samen met Antonio. Met haar beide ouders heeft ze weinig contact.

Rond haar achttiende verjaardag krijgt haar leven een wending. „Mijn relatie met Antonio veranderde van de ene op de andere minuut. Hij zei: „Nu ben je achttien en ga ik je laten zien wat ik echt doe.” Hij hield zich bezig met mensenhandel, drugshandel en wapenhandel. Alles waar je snel veel geld mee kunt verdienen. Een groot deel van zijn familie bleek ook in die wereld te zitten.”

Op het moment dat Antonio zijn ware aard onthult, schiet Lisa in de lach. „Ik dacht dat hij een grap maakte.” Haar reactie levert Lisa de eerste klap op, die haar duidelijk maakt dat het haar vriend ernst is. „Het was alsof de grond onder m’n voeten wegzakte. Hoe was dit mogelijk? We hadden bijna een jaar een relatie en ik heb nooit enig vermoeden gehad van waar hij mee bezig was. Ook zijn familie had al die tijd de schijn opgehouden.”

Voortaan houdt Antonio Lisa in zijn greep. Hij neemt haar telefoon af en zorgt ervoor dat ze niet alleen weg kan. Haar opleiding breekt ze noodgedwongen af. Antonio neemt haar geregeld mee naar de wallen in Amsterdam, waar hij een appartement heeft. „Ik kwam in een onbekende wereld. In de woonkamer lagen allemaal wapens op tafel.”

Mishandeld

Samen met enkele vrienden wil de loverboy Lisa voorbereiden op een leven als prostituee. Dat mislukt. „Ik verstijfde van angst en lag als een zoutzak op bed.” Vervolgens zet hij haar in om, geschaduwd door anderen, geld op te halen bij prostituees en kopers van drugs of wapens. Meer dan eens takelt hij haar toe. „Als het huis niet schoon was of het eten dat ik had klaargemaakt hem niet zinde, mishandelde hij me.”

Lisa raakt haar vrijheid vrijwel geheel kwijt. „Waar ik ook was, hij deed er de deuren en ramen op slot. Als ik boodschappen deed, liep er iemand achter me aan om me in de gaten te houden.” Antonio dwingt haar te zwijgen over alles wat ze meemaakt. „Met een pistool tegen mijn hoofd maakte hij me wijs dat ik medeplichtig was als ik m’n mond opendeed.”

Na bijna een jaar slaagt Lisa erin het huis te ontvluchten, nadat Antonio haar van de trap heeft gegooid. Ze klopt aan bij buren en belt daar laat op de avond de politie. Over de duistere zaken die op de achtergrond spelen, zwijgt ze, uit angst voor wat Antonio haar kan aandoen. „De politie vroeg niet door, al zat ik onder de blauwe plekken.”

Ze trekt tijdelijk in bij haar moeder. De eerste periode blijft het rustig. Na enige tijd huurt Lisa een kamer. Ze krijgt een nieuwe vriend, die af en toe blijft slapen. Midden in een nacht breekt Antonio in, dringt de kamer binnen en slaat de boel kort en klein. Omdat zowel haar vriend als de huisbaas getuige is, doet Lisa nu wel aangifte. Het levert Antonio een boete op. „Een bedrag van 500 euro om de staatskas te spekken, maar ik bleef in de ellende achter”, zegt ze met een schampere lach.

Diploma

Na dit incident klopt Lisa aan bij het maatschappelijk werk. Deze instelling adviseert haar dringend voor de veiligheid naar een blijf-van-mijn-lijfhuis te gaan. Later verhuist ze naar een opvang voor slachtoffers van loverboys. Ze vindt er rust, maar is kritisch over de begeleiding. „Hulpverleners bestempelden mij vaak als zielig: „Oh, wat erg wat je hebt meegemaakt.” Daar had ik niks aan. Het verblijf tussen allemaal beschadigde mensen deed me bovendien geen goed. Er was niemand aan wie ik me kon optrekken.”

In een vrouwenopvang waar ze later verblijft, krijgt ze meer ruimte om een nieuwe weg in te slaan. „De hulpverleners adviseerden me een bijstandsuitkering aan te vragen, maar dat wilde ik niet. Mijn plan was een opleiding te gaan volgen. Antonio zei altijd dat ik niets kon, dat ik nooit een diploma zou halen en dat het daarom het beste was om bij hem te blijven. Ik wilde bewijzen dat ik wél een opleiding kon doen.”

De vrouwenopvang zorgt ervoor dat Lisa veilig –per taxi– naar school kan gaan en geeft haar stapsgewijs meer vrijheid. Ze volgt een mbo-opleiding marketing, communicatie en evenementenorganisatie, die ze met succes afrondt. Na het verblijf in de opvang woont ze vanaf 2012 op diverse adressen. Ze ontmoet een man met wie ze bevriend raakt en in 2014 een zoon krijgt. Hun relatie loopt echter stuk.

Weerbaarheid

Inmiddels heeft Lisa weer een vriend, met wie ze niet samenwoont. Soms heeft ze last van paniekaanvallen, als gevolg van traumatische gebeurtenissen uit het verleden. Sinds enkele maanden volgt ze een zogeheten EMDR-therapie die haar moet afhelpen van nog niet verwerkte trauma’s.

Ondanks de problemen die ze soms ervaart, is Lisa positief gestemd. Intussen werkt ze vier dagen in de week op de administratie van een groot bedrijf. Haar boodschap voor vrouwen die veel ellende hebben meegemaakt, is dat ze moeten focussen op hun mogelijkheden. „Doorbreek je isolement. Houd voor ogen wat je zelf wilt, stel doelen en werk daaraan.”

Ook benadrukt ze dat het belangrijk is jongeren weerbaar te maken. Ze is daarom blij met de campagne over seksuele weerbaarheid van de hulporganisatie Scharlaken Koord (zie kader). Ze wijst ook op de gevaren van sociale media zoals Facebook en Instagram die sterk gericht zijn op uiterlijke schoonheid van mensen.

Samen met haar vriend gaat Lisa op zondag naar een evangelische gemeente. Haar zoon geeft ze de verhalen uit de kinderbijbel mee. „Voordat ik ga slapen, sluit ik zelf de dag af met God. Ik merk dat ik rustig word als ik alles wat me bezighoudt bij Hem neer leg. Ook trek ik levenslessen uit de Bijbel. Pas bijvoorbeeld op voor hebberigheid. Adam en Eva lieten zich daartoe al verleiden en dat liep slecht af.”

Antonio heet in werkelijkheid anders.

Campagne ”Sterk in de liefde”

Loverboys zijn doorgaans mannen die een relatie aangaan met veelal jonge vrouwen, met als doel hen uit te buiten. De slachtoffers worden vaak gedwongen tot prostitutie, maar soms ook tot criminaliteit, zoals het transporteren van drugs of het plegen van diefstallen. Sommigen worden in meerdere sectoren uitgebuit.

Sinds 2012 registreert Comensha, het landelijke Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel, slachtoffers van loverboytechnieken als aparte categorie. In 2017 betrof het 139 personen, 25 meer dan in 2016. De meesten waren bij aanmelding 17 of 18 jaar. Onder de 139 slachtoffers waren 5 mannen.

De christelijke organisatie Scharlaken Koord, onderdeel van Tot Heil des Volks, vraagt sinds 2000 met het preventieproject ”Beware of Loverboys” aandacht voor de problematiek. Zij geeft landelijk voorlichtinglessen op onder meer vmbo-scholen en in het voortgezet speciaal onderwijs. Ook werkt ze mee aan themadagen en preventielessen op reformatorische middelbare scholen.

Mede naar aanleiding van de MeToocampagne vraagt Scharlaken Koord in april en mei via onder meer sociale media extra aandacht voor seksuele weerbaarheid in brede zin, met de campagne ”Sterk in de liefde”. „Jongeren kunnen op internet van alles vinden over seks en kijken veel porno, blijkt uit onderzoek. Daarbij staat seks volledig los van relaties en intimiteit. Juist voor dat laatste vragen wij aandacht”, zegt coördinator preventiewerk Heleen Haak.

Met de lessenserie ”No Nonsense”, bedoeld voor jongens en meisjes, richt Scharlaken Koord de aandacht juist op de sociaalemotionele kant van seksualiteit. Daarbij staat een respectvolle omgang tussen jongens en meisjes centraal en leren leerlingen grenzen aangeven. „Op die manier willen we hen seksueel weerbaarder maken.”

scharlakenkoord.nl/weerbaar