Dit werk beschrijft de grote oorlog in Oost-Europa tussen 1912 en 1923, dat wil zeggen de periode van kort voor de Eerste Wereldoorlog tot vijf jaar daarna. Een „vergeten oorlog” volgens de schrijvers omdat het in boeken over de Eerste Wereldoorlog vooral over West-Europa gaat. Wat er allemaal in Oost-Europa gebeurde is vergeten of eigenlijk weggedrukt door wat er daar in de Tweede Wereldoorlog gebeurde, waardoor de periode ervóór vergeten werd. En dat terwijl ”de vergeten oorlog” juist zo belangrijk is om de huidige ontwikkelingen in Oost-Europese landen te begrijpen. Volgens de auteurs is deze oorlog belangrijker nog geweest dan de gevolgen van 1940-1945 dat waren.

Het gaat me nu niet om de overigens zeer boeiende inhoud van het boek, maar om de waarschuwing niet eenzijdig naar het verleden te kijken. Het gevaar bestaat dat feiten dusdanig worden geselecteerd dat –in dit geval– veel oorlogsleed vergeten is, slachtoffers over het hoofd gezien worden en mensen en ontwikkelingen niet goed begrepen worden omdat er geen kennis is van de historische achtergrond.

Dat geldt van algemene geschiedenis, maar zeker ook van kerkgeschiedenis. Hoe gemakkelijk is het een verkeerd beeld te krijgen van hen die bij afscheidingen of verenigingen bleven dan wel gingen als je maar één kant van het verhaal kent.

Het geldt ook voor de omgang met elkaar. Hoe gemakkelijk kun je elkaar niet misverstaan en verkeerd beoordelen, om niet te zeggen veroordelen, als je slechts een paar dingen van iemand weet, maar niet zijn of haar hele verhaal kent.

Van dit prachtige tweedelige werk heb ik veel geleerd omdat ik het meeste wat hier beschreven wordt nog niet wist. En ook niet kon weten omdat het in de geschiedenisboeken die ik op school had niet voorkwam. Een nieuwe blik op de geschiedenis van naties, van kerken en van mensen kan verrassingen opleveren en kan perspectieven op een betere verstandhouding openen.

Wie eenzijdig terugziet, kijkt ook eenzijdig vooruit. En daar schiet je niks mee op.