„U wilt iets weten over de geschiedenis van de Eben-Haëzerkerk? Dan moet u bij ds. Uitslag zijn.” Volgens T. Woord, scriba van de kerkenraad van de jubilerende christelijke gereformeerde kerk te Urk, heeft de predikant veel informatie in huis over de plaatselijke kerkgeschiedenis. Als ds. Uitslag dat hoort, nuanceert hij die uitspraak. „Ik heb hier veel staan, maar er is genoeg materiaal dat niet is bestudeerd of waarvan niet zeker is dat het nog bestaat.”

Moeiteloos noemt de Urker predikant –die zelf geboren is in de Noordoostpolder– de hoogtepunten uit de plaatselijke kerkgeschiedenis op. In de elf jaar dat hij nu in Urk staat, sprak hij daarover met „mensen van het eerste uur.” Van hen leerde hij onder meer dat de Afscheiding hier plaatshad in 1836 en niet in 1834. En in 1894, twee jaar na het ontstaan van de Gereformeerde Kerken in Nederland, besloot een groep Urkers definitief dat zij christelijk gereformeerd bleven. „Dat woordje christelijk vonden ze belangrijk. Zij kwamen samen in ”’t Christelijke Karkien”.” Rond 13 februari werd de gemeente geïnstitueerd.

Tijdens de periode waarin de gemeente samenkwam in het oude dorp, groeide de gemeente. „De diensten van ds. E. du Marchie van Voorthuysen, die in 1937 tot 1942 als christelijk gereformeerd predikant aan Urk verbonden was, werden druk bezocht.”

Na de oorlog nam het aantal leden nog steeds toe. Daarom zou in 1960 een nieuw kerkgebouw in gebruik worden genomen. In die periode gingen spanningen binnen het landelijke kerkverband van de Christelijke Gereformeerde Kerken echter aan Urk niet voorbij. Er voltrok zich een scheuring; er werd een nieuwe gemeente gesticht, die zich later aansloot bij de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

„Er was echter ook een groepje mensen dat verbonden wilde blijven aan de christelijke gereformeerde beginselen”, vertelt ds. Uitslag. „Zij kwamen eerst samen in het gebouw ”Irene”, een soort dorpshuis, en sinds 1962 in het huidige kerkgebouw aan de Almerelaan. Volgens de jaarboeken telde de gemeente in 1961 260 leden, tegen 803 het jaar ervoor. Maar ik vermoed dat op de eerste zondagen na de scheuring veel minder mensen de dienst hebben bezocht.”

Door een geboorteoverschot en leden die overkwamen uit andere gemeenten groeide de christelijke gereformeerde kerk te Urk na 1961 weer. In de jaren zeventig sloot een van de gemeenten van de plaatselijke gereformeerde kerken zich bij het kerkverband aan. Een derde gemeente volgde in 2005 (zie kader). De meeste informatie waarover ds. Uitslag beschikt, komt uit de periode na 1960. „De notulenboeken uit de periode voor de scheuring zijn niet in het bezit van onze kerkenraad. Misschien zijn die bij de oud gereformeerde gemeente op te vragen. Dat is het onderzoeken waard.”

Pniëlkerk

”Urk-Eben-Haëzer” nam vanwege de toename van het aantal leden in 2000 een tweede kerkgebouw in gebruik: de Pniëlkerk. De gebouwen vallen onder de verantwoordelijkheid van dezelfde kerkenraad. Ds. A. van Heteren en ds. Uitslag preken er ’s zondags om beurten.

Er zijn dan ook twee preken gehouden waarin werd stilgestaan bij het jubileum, vertelt ds. Uitslag. „Ds. Van Heteren preekte over de naam ”Eben Haëzer”, naar aanleiding van 1 Samuël 7. Ik heb zelf gepreekt over de brief aan de gemeente van Sardis in Openbaring 3, met als thema: ”Kerkvisitatie bij een jubilaris”. In de preek heb ik de gemeente erbij bepaald dat waakzaamheid geboden is. De wereldgelijkvormigheid neemt namelijk overal toe. Ook op Urk.”

Sterke groei cgk Urk sinds 1960

De christelijke gereformeerde kerk (cgk) te Urk is sinds 1960 sterk gegroeid. Ds. Uitslag legt uit hoe dat proces verlopen is. „Lange tijd was er één christelijke gereformeerde kerkenraad op Urk. In 1976 kwam daar een tweede bij: de Maranathakerk, die overkwam van de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN). In 2005 kwam daar de Ichthuskerk bij. Die GKN-gemeente ging niet mee met de fusie in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en sloot zich aan bij de CGK.”

De in 2000 geopende Pniëlkerk aan de Vlaak valt onder dezelfde kerkenraad als de Eben-Haëzerkerk. Ds. A. van Heteren en ds. A. C. Uitslag dienen samen de gemeente. De cgk Urk-Eben-Haëzer telde op 1 januari 2019 1680 (doop)leden.