Sebastiaan Verheijen van Extreme Eco Solutions is enthousiast. „Het is ons gelukt om een techniek te ontwikkelen waarmee we de composiet kunnen verwerken tot tegels. De met glasvezel versterkte kunststof levert zeer gunstige eigenschappen op. En is ook geschikt voor vensterbanken, keukenbladen en zelfs grafzerken.” Het materiaal is vrijwel eindeloos te recyclen, zo bleek Verheijen na een intensieve zoektocht van jaren.

De eerste golf van afgeschreven windturbines komt net op gang. Die stammen uit de jaren negentig van de vorige eeuw. Een artikel in vaktijdschrift Waste Management rekent voor dat afgeschreven windturbinebladen jaarlijks 2,7 miljoen ton afval opleveren. Volgens de auteurs hebben de beheerders van windmolens niet nagedacht over wat ze met de groeiende afvalberg gaan doen.

Verheijen. „In Groningen heb je stortplaatsen waar de bladen hoog opgestapeld liggen. Ze weten er geen raad mee. En in Flevoland moeten de komende jaren zo’n 600 verouderde windmolens worden ontmanteld.”

Rypke Zeilmaker, wetenschapsjournalist en ecologisch specialist, ziet die enorme afvalberg van de windindustrie ook aankomen. „Tegen 2050 groeit er een afvalberg aan kunststof tot 40 miljoen ton die je moet zien te dumpen. Een volume van tien Feyenoordstadions.”

Zuilen

Neem het toekomstige Windpark Fryslân in het Friese deel van het IJsselmeer. Daar moeten 89 turbines stroom gaan leveren voor 500.000 huishoudens. Zeilmaker: „Dit windpark bevat 8000 ton moeilijk te recyclen kunststofafval uit de windturbinebladen, die ongeveer 30 ton per stuk wegen. En daar komen de enorme zuilen en de betonfundering nog eens bij.”

Antonis Mavropoulos, voorzitter van de International Solid Waste Association, voorspelt dat er tegen 2050 wereldwijd ruim 40 miljoen ton niet recyclebaar ‘bladafval’ zal vrijkomen. „Daarvan neemt China 40 procent voor zijn rekening, Europa 25 procent, de Verenigde Staten 16 procent en de rest van de wereld 19 procent.” Hij waarschuwt dat de berg windturbinebladen een belangrijk probleem zal worden.

De eerste reeks vroege commerciële windturbine-installaties nadert het einde van de levensduur. Mavropoulos vindt het daarom tijd om het principe van Extended Producer Responsibility (EPR, een verlengde producentenverantwoordelijkheid) wereldwijd toe te passen op soorten nieuw afval die naar verwachting binnen tien tot vijftien jaar ontstaan. Waaronder afgedankte windmolens.

De metalen mast en de betonnen fundering zijn nog wel eenvoudig te recyclen. Maar het op een milieuvriendelijke wijze verwerken van afgeschreven turbinebladen is een groeiend probleem. Wat zijn daarbij de verschillende mogelijkheden? Ondernemer Verheijen: „Je ziet soms bladen van windmolens terug als speeltoestellen. Een erg leuk idee om daarmee kinderen te vermaken, maar het zet weinig zoden aan de dijk als het om de verwachte grote aantallen gaat” (zie ”Afvalprobleem als ontwerpkans”).

Geen alternatief

Het verbranden van de bladen als afval is geen alternatief. Het probleem is dat de composiet alleen bij een zeer hoge temperatuur van circa 1100 graden Celsius kan verbranden. Daarbij komen giftige gassen, rook en roet vrij. Die kunnen schadelijk zijn voor de mens en het milieu. Grote afvalverwerkers hebben er daarom geen belangstelling voor. Bovendien blijft ongeveer 60 procent van het schroot na het verbrandingsproces als vervuilde as achter, waarvan een deel naar stortplaatsen moet worden gebracht.

Een betere optie is gebruik in de energie-intensieve productie van cement, waarbij een deel van het composietmateriaal wordt verbrand.

Vermalen (shredderen) en hergebruiken is volgens Verheijen de beste oplossing. „Door het bijmengen van hars als bindmiddel en eventueel ook kleurstoffen verkrijg je stroperige materiaal dat je in een mal kunt gieten. Na een uurtje uitharden heb je stoeptegels, wasbakken, tafelbladen, raamkozijnen of dakranden. Hierbij kan het zichtbare oppervlak naar wens verschillende structuren en kleuren worden meegegeven. Deze producten kunnen weer opnieuw worden gerecycled. Zo blijven kostbare grondstoffen daadwerkelijk circuleren in een materiaalkringloop.”

Om te voldoen aan de bestaande regelgeving moeten de gerecyclede producten een KIWA-certificaat krijgen. Bovendien moet de herkomst van de producten worden geregistreerd, vindt Verheijen. „Dan kan precies worden nagegaan welke materialen op welke plek in het product zitten. Zo krijgt bijvoorbeeld een recyclede kunststof dakrand als het ware een eigen materialenpaspoort.”

Voorlopig focust Extreme Eco Solutions op siertegels voor bestrating. Verheijen: „Daarmee kunnen we echt volume maken. Als we alleen wasbakjes produceren, schiet het niet op. Die tegels, gemaakt van 85 procent composiet van de turbinebladen en 15 procent ander materiaal, ogen hetzelfde als reguliere tegels maar zijn vijf keer zo licht en eindeloos recyclebaar. Dat lage gewicht maakt ze vooral interessant voor toepassing op parkeerdaken en daktuinen.”

Sierbestrating

Eén windturbine levert genoeg materiaal voor zo’n 300 vierkante meter aan bestrating. Verheijen: „Het gemeentebestuur van Urk wil graag 200 vierkante meter aan sierbestrating voor een proefproject afnemen. Die moet voor het gemeentehuis worden gelegd.”

De ondernemer is ook in gesprek met het provinciaal bestuur van Flevoland over de noodzakelijke demontage, opslag en het recyclen van afgeschreven windmolens. „Maar dat houdt vooralsnog de boot af. Ambtenaren weten niet goed hoe ze met de problematiek moeten omgaan. De wet biedt hun onvoldoende richtlijnen. De Omgevingsdienst Flevoland & Gooi en Vechtstreek, die richtlijnen zou moeten ontwikkelen, heeft hier ook moeite mee.”

Tuinbouwtentoonstelling Floriade –die in 2022 in Flevoland zal worden gehouden– biedt meer perspectieven. Afgesproken is dat Extreme Eco Solutions bestrating levert voor wandelpaden op de Floriade. Na afloop zal het tentoonstellingsterrein bij Almere tot woongebied worden omgebouwd: de paviljoens worden scholen, expositieruimten worden woonhuizen. En windmolens van Flevoland krijgen er een nieuw leven als sierbestrating.

Afvalprobleem als ontwerpkans

Afgekeurde windmolenwieken zijn handig gebruikt in speeltuin De Meidoorn in Rotterdam. De speeltuin liet Superuse Studios een spannend ontwerp maken. Vijf exemplaren waren genoeg voor verschillende speeltoestellen. Ze fungeerden als labyrint waarin kinderen elkaar eindeloos achterna konden zitten. Rondom de centrale betonplaat werden vier wieken overeind geplaatst, als speeltoren, watertoren, glijbaantoren en een uitkijktoren met een heuse F-16-cockpit er bovenop. Leuk voor de kinderen en goed voor het milieu.

De afgekeurde bladen bleken uitstekend bruikbaar voor de speeltuin. Het met glasvezel versterkte materiaal is weer- en windbestendigheid en staat garant voor een sterke, vormvaste constructie. Het cilindrische deel van de wieken heeft een doorsnede van 1,4 meter en biedt een fijne, beschutte speelruimte.

Superuse Studios werkt in het overgrote deel van zijn projecten met restmaterialen. De eigenschappen van de composiet worden in een vroeg stadium van het ontwerp meegenomen. Het Rotterdamse ontwerpbureau biedt gaandeweg een steeds uitgebreider arsenaal aan stedelijk meubilair van afgeschreven windmolens.

Jaarlijks worden afgedankte wieken verwerkt tot duizenden speeltuinen, bushokjes, zitmeubels –zoals die van REwind bij de Rotterdamse Willemsbrug–, geluidsschermen en nog vele andere objecten, vrijwel zonder nieuwe grondstoffen te gebruiken.