Voor Txell Bonet is het een bijzondere dag. Ze mag vandaag op bezoek bij haar man in de gevangenis. Geen gewoon bezoek. Anderhalf uur lang zullen ze straks samen zijn in één ruimte, Txell, Jordi Cuixart en hun zoontje van bijna twee. Eindelijk een heel klein beetje gezinsleven, één keer per maand.

De andere weken moeten ze het doen met veertig minuten in een soort telefooncel, eens per week. Txell en de kleine Amat aan de ene kant van het beveiligingsglas, Jordi aan de andere. Praten moet dan via de intercom. Maar praten, dat kan Amat nog bijna niet.

Jordi Cuixart (43) is een van de negen Catalaanse leiders die beschuldigd worden van rebellie. Hij is voorzitter van Omnium, een vereniging met 130.000 leden voor de Catalaanse cultuur en het recht op zelfbeschikking. Cuixart zit nu bijna zestien maanden in voorarrest.

Steun

„Het is heel heftig”, zegt Txell in de auto op weg naar de gevangenis. „Al vijftien maanden opgesloten zonder proces. Dat is op geen enkele manier te rechtvaardigen. Hoe kunnen ze zeggen dat er vluchtgevaar bestaat? Jordi is altijd vrijwillig naar de rechtbank gegaan als hij werd opgeroepen voor verhoor. En er zijn tegenwoordig heel wat andere manieren om te voorkomen dat iemand vlucht dan zoiets ingrijpends als opsluiting en scheiding van familie en vrienden. Ons zoontje was een half jaar toen Jordi de gevangenis in moest. Die verloren tijd krijgen we nooit terug.”

Toch heeft Txell een zekere gemoedsrust gevonden. Ze is ervan overtuigd dat Cuixart geen enkel misdrijf heeft gepleegd, net als de andere vervolgde leiders. Wat ook helpt: ze krijgen veel steun uit binnen- en buitenland. In hun cel hebben ze duizenden brieven ontvangen van burgers. De Wereldorganisatie tegen Marteling, Amnesty International, Front Line Defenders en PEN international hebben de vrijlating van Cuixart en de andere gevangenen geëist. Ze roepen de openbare aanklager in Madrid op om de aanklacht van rebellie in te trekken.

Megaproces

Tevergeefs. Het openbaar ministerie (OM) eist zeventien jaar gevangenisstraf tegen Cuixart en Jordi Sànchez, de leider van de burgerbeweging Nationale Catalaanse Assemblee. Carme Forcadell hangt dezelfde straf boven het hoofd. Forcadell was voorzitter van het regioparlement tot aan de Spaanse machtsovername van het Catalaanse zelfbestuur op 27 oktober 2017.

De hoogste strafeis, 25 jaar cel, is voor ex-vicepremier Oriol Junqueras. Vijf andere leden van het door Madrid afgezette Catalaanse kabinet van Carles Puigdemont gaan voor zestien jaar achter de tralies, als het aan het OM ligt.

Deze week begint het proces. Twaalf Catalanen staan voor het hooggerechtshof in Madrid terecht voor rebellie, opruiing en misbruik van overheidsgeld. Negen van hen zitten in voorlopige hechtenis. „Juridische waanzin”, noemt oud-rechter José Antonio Martin Pallin hun ongewoon lange voorarrest. Volgens Pallin, voormalig magistraat bij het hooggerechtshof, is het in strijd met de Spaanse wetgeving.

De kern van de zaak is het referendum over onafhankelijkheid van 1 oktober 2017. Dat werd verboden door het Grondwettelijk Hof op aandringen van de conservatieve regering van Mariano Rajoy. Het OM eist in totaal 177 jaar celstraf. Meer dan 500 getuigen zullen moeten opdraven in het megaproces. Het wordt beschouwd wordt als de belangrijkste rechtszaak uit de recente geschiedenis van Spanje.

De grote afwezige is Carles Puigdemont, premier van Catalonië tijdens het omstreden referendum. De man die volgens het OM aan het hoofd stond van een „rebels complot”, verblijft sinds oktober 2017 in België.

Blunders

Meer dan 350 Spaanse hoogleraren en universitair docenten strafrecht tekenden onlangs een petitie. Zij roepen op tot vrijlating van de Catalaanse gevangenen in voorarrest. De beschuldigingen van rebellie en opruiing zijn een „vergissing”, want de onafhankelijkheidsbeweging heeft geen geweld gebruikt en zonder geweld kan er geen sprake zijn van deze misdrijven. Het OM criminaliseert basisrechten als het recht op vergadering en demonstratie, zeggen de rechtsgeleerden.

Toch is de kans op vrijspraak klein. Hoogleraar strafrecht Joan Queralt gelooft dat het „een wonder” zou zijn als de twaalf Catalanen niet veroordeeld worden. Dat zou immers neerkomen op het erkennen van fouten. En het gerechtelijk vooronderzoek is volgens Queralt een aaneenschakeling geweest van blunders.

Niettemin gelooft de hoogleraar dat de rechtszittingen correct zullen verlopen. Niet alleen omdat de wereld meekijkt: de zittingen worden op televisie en via een live-stream uitgezonden. Maar vooral ook omdat de Spaanse rechters weten dat bij een veroordeling de zaak uiteindelijk terechtkomt bij het Europees Hof voor de Mensenrechten in Straatsburg. De verdachten zijn ervan overtuigd dat zij daar gelijk zullen krijgen.

De avond is gevallen als Txell met haar baby op de arm de gevangenispoort uitloopt. Het is koud op deze winteravond. „Papa aqui, papa aqui!”, roept het jongetje terwijl hij naar de poort wijst. Pappa hier!