De hoeveelheid water die nodig is om een gemiddelde hoeveelheid voedsel per inwoner van een rijk land te produceren, wordt doorgaans geschat op ongeveer vijf ton (5000 liter) per dag. Zelfs magere diëten kunnen nauwelijks worden geproduceerd met minder dan een ton water per persoon per dag. Voor het voedsel voor grote eters is dus veel meer water nodig dan voor het menu van vegetariërs. Dit verschilt ook nogal per sociale groep.

Er zijn (ruwe) cijfers beschikbaar over de hoeveelheid water die nodig is om de groenten en dierlijke voedingsstoffen in een gemiddeld voedselmandje te krijgen. Op basis daarvan kunnen schattingen worden gemaakt van de menselijke druk op water en andere hulpbronnen.

Het ”waterbudget” voor ons hedendaagse voedselpatroon is ongeveer een ton per persoon per dag groter dan vijftig jaar geleden. Het verschil is te wijten aan de enorme toename van de gemiddelde voedselproductie en -voorziening én aan het toegenomen aandeel van voedingsmiddelen op basis van dierlijke ingrediënten in onze voorkeursdiëten.

Obesitas

De gemiddelde voedselvoorziening (dat wil zeggen: wat er op de markt beschikbaar is) is over een periode van vijftig jaar met ongeveer 30 procent per hoofd van de bevolking toegenomen. Parallel was er de wereldwijde bevolkingsgroei van ongeveer 3 miljard naar 7,5 miljard mensen.

Nooit eerder hadden zo velen de keuze uit zo’n enorme overvloed aan eten, afkomstig van de verste uithoeken van de wereld. Terwijl de armen nog steeds de helft of zelfs veel meer van hun inkomen aan voeding moeten uitgeven, is er een groeiend aantal mensen dat altijd onmiddellijk toegang heeft tot eten.

Het prijskaartje in de supermarkt creëert de illusie dat voedsel steeds goedkoper wordt en steeds gemakkelijker te produceren, dus dat het geen probleem is om een deel van het voedsel weg te gooien. Daarom wordt voedsel ongekend grootschalig verkwist. Verontrustend is ook dat er nooit eerder zo veel gezondheidsproblemen waren door voeding. Te denken valt aan obesitas en diabetes.

Waterslim

Door overproductie en overvloed is het niet meer dan logisch dat jezelf overeten en overtollig voedsel weggooien steeds vaker voorkomen. Zelfs eten dat nog kan worden geconsumeerd, wordt geregeld weggegooid.

De combinatie van cijfers over verlies en verspilling van voedsel en jezelf overeten, suggereren dat ongeveer de helft van het voedsel dat wereldwijd wordt geproduceerd niet wordt gebruikt waarvoor het bedoeld was. En ook al is het waar dat de kostprijs van voedsel lager is geworden, er bestaat niet zoiets als een gratis lunch. Elk voedselproduct heeft water, energie, grond en investeringen nodig gehad, maar ook impact op het milieu gehad.

Voedselsystemen en veranderende (eet)gewoonten maken of breken een waterslimme wereld. De wereld (armen én rijken) heeft behoefte aan voedzaam (in plaats van energierijk) eten en een voedseldistributie die veel efficiënter en eerlijker is dan nu.

Boeren moeten economisch ondersteund worden, zodat ze kunnen bijdragen aan een transformatie waarbij per druppel water meer voeding wordt geproduceerd. Maar zeker niet alleen de boeren zijn belangrijke spelers op weg naar de vereiste veranderingen. Met steeds meer geld in hun zakken zijn consumenten de aandrijvers van het voedselsysteem. Ze zijn dus zowel slachtoffer als schuldige in de voedselcrisis. Er is beleid nodig waardoor vraag en aanbod op één lijn komen en waarbij verantwoord wordt omgegaan met water en voedsel.

De auteur is senior adviseur aan het Stockholm International Water Institute (SIWI). Bron IPS