Egyptische predikanten logeren twee weken in Nederland
Christenvervolging? Daar willen de Egyptische predikanten die deze weken Nederland bezoeken, niets van weten. Incidenten, ja, die zijn er sporadisch. Maar zij zitten tijdens Kerst met moslims aan het ontbijt.
De heldere winterzon valt royaal naar binnen in de nieuwbouwwoning van de hervormde predikant ds. Gerben Roest in Huizen. Zijn twee Egyptische gasten, Samer Karam (30) en John Sami (36), rollen een zachte voetbal naar Jacob van bijna 2 jaar. De liefde is wederzijds. Het blonde jochie doet niets liever dan om hun benen heen dribbelen of bij hen aan tafel zitten als ze praten.
Karam en Sami zijn twee van de tien Egyptische predikanten die van 18 tot 29 januari in Nederland zijn om een bezoek te brengen aan hun Nederlandse collega’s die zij enkele jaren geleden ontmoetten tijdens een predikantenreis van de zendingsorganisatie GZB binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Een soort uitwisselingsproject dus, waarbij de presbyteriaanse Egyptenaren twee aan twee bij een van de Nederlandse predikanten bivakkeren.
Pioniersplek
Dat gebeurt behalve in Huizen in Papendrecht, Delft, Giessenburg, Sommelsdijk, Boven-Hardinxveld, ’t Harde, Genemuiden, Rouveen, Barneveld en Nunspeet. Ze maken kennis met kerk, school en verenigingsleven.
Veel bezoeken spelen zich af in de plaats waar de voorgangers logeren, maar er zijn ook dagen waarop de groep gezamenlijk op pad gaat en bijvoorbeeld Rotterdam bezoekt. Op zondag gaan de predikanten voor in de gastgemeenten. Doel van de reis is het onderlinge contact verdiepen en van elkaar leren.
Karam en Sami bezoeken op deze maandag een hospice in Huizen en spreken daarna af met evangelist Jan Verkerk in diens werkkamer in kerkelijk centrum ’t Visnet. Wat Sami met Verkerk gemeen heeft, is dat beiden actief zijn op een pioniersplek van bescheiden omvang. Sami in Caïro, Verkerk in De Brug in Huizen. „Ik houd van langzame groei, omdat die de diepte in gaat”, merkt Sami op. „Wat snel komt, is snel weer weg.”
Het gesprek komt algauw op de verhouding tussen christenen en moslims en de ruimte die er is om een ander van de waarheid te overtuigen. De situatie in Egypte, waar negentig miljoen moslims wonen en tien miljoen christenen, is wezenlijk anders dan in Nederland.
Sami: „Als ik een moslim uitnodig om Jezus te volgen, voelt zijn familie zich in haar eer aangetast. En omgekeerd: als mijn zoon Jezus verlaat om zich te bekeren tot de islam, lijdt mijn familie gezichtsverlies.” Christenen laten het dus wel uit hun hoofd om een moslim actief op te roepen tot bekering. Tegelijk gaan beide groepen relaties met elkaar aan en betonen ze elkaar respect.
Karam, die in Maghagha, een plaats ten zuiden van de Egyptische hoofdstad, een gemeente van driehonderd zielen onder zijn hoede heeft: „Een tijdje geleden woonden twintig moslims de kerkdienst in mijn gemeente bij en hoorden ze een preek over Jezus Christus. Dat is voor hen geen probleem.”
Sami: „We hebben alle vrijheid om uit te komen voor ons geloof, vooral sinds de Arabische lente in 2011. Ook de overheid legt ons geen strobreed in de weg. Het probleem was dat we eerder niet durfden te spreken over onze overtuiging. We trokken ons terug, uit angst.”
Alcohol
De Arabische lente en de veranderende machtsverhoudingen in Egypte brachten daar verandering in. Moslims legden vanaf dat moment interesse in het christelijke geloof aan de dag. De hoge verwachtingen van de aantredende moslimbroederschap veranderden namelijk al snel in hevige teleurstelling over het „slechte gedrag” van de moslimbroeders.
„Ze werden nieuwsgierig”, zegt Sami. „Wat doen die christenen nu eigenlijk in die kerk?” Lachend: „Sommigen dachten dat we daar alcohol drinken.”
Tijdens Kerst nodigde de pionierspredikant zijn moslimburen uit voor de kerkdienst waarin ze Kerst met de kerk meevierden. „Ze willen geen christen worden”, verduidelijkt hij, „maar wel een goede relatie onderhouden. De politie wenste ons ”Merry Christmas” en zorgde er met detectiepoortjes en camera’s voor dat we veilig Kerst konden vieren.” Een imam van een nabijgelegen moskee schoot eveneens te hulp door met een grote steen bij de ingang te gaan staan. „Ga in de kerk bidden. Ik zal jullie beschermen”, zei hij.
Egypte haalt met enige regelmaat het nieuws omdat kerken in vlammen opgaan en christenen hun geloof in Jezus met de dood moeten bekopen. Open Doors, een organisatie die opkomt voor vervolgde christenen, zette Egypte op plaats 16 op de ranglijst christenvervolging, een vrij hoge plek in de top 50. Hoe zit dat?
Beide predikanten schudden stellig het hoofd. Weliswaar hebben er incidenten plaats, maar de regering treft geen blaam. Of je goede contacten met moslims hebt, hangt grotendeels af van je eigen houding. Sami: „Tijdens de ramadan of de christelijke feesten ontbijten we samen met moslims uit de buurt. Onze moslimburen wensen ons een fijn kerstfeest en brengen ons snoepjes omdat ik hen op Mawlid an-Nabi, de geboortedag van Mohammed, een fijne dag toewens en een cadeautje geef.”
„Vind je dat moeilijk?”, vraagt evangelist Verkerk.
„Nee, ik doe het voor hen”, antwoordt Sami.
Individualisme
Alle zeventig kerken die tijdens de onlusten in 2013 afbrandden –een uiting van woede over de afzetting van president Mohamed Morsi– bouwde de overheid weer op, aldus de twee voorgangers. „Ze zijn nu beter dan in de tijd voor de branden”, zegt Karam met gevoel voor humor.
Problematisch wordt het pas als er bekeringen plaatsvinden. Ook in Egypte zijn er geheime gelovigen die Jezus liefhebben, maar als moslim door het leven gaan. Karam, enigszins aarzelend: „Voor ons is het van belang dat een christen voor zijn geloof uitkomt, maar ik denk dat ze hiervoor hun redenen hebben. Anderen emigreren naar Europa of de Verenigde Staten.”
Christenen in Europa hebben te maken met individualisme. „Ik moet preken over Wie God is”, vertelt Verkerk de Egyptische voorgangers. „Velen geloven niet dat Hij bestaat. Jonge mensen lezen en kennen de Bijbel niet meer.”
Sociale media
Jongeren in Egypte kampen met hetzelfde probleem, reageert Karam, hoewel zij zich minder gemakkelijk los kunnen maken van hun familie. Als zijn gemeente een bijeenkomst voor jonge mensen organiseert, komen er hooguit vijf of zes jongeren opdagen.
Sami: „Jongeren hebben in de kerk rolmodellen nodig. En we moeten meer tijd vrijmaken voor aanbidding en gebed.”
Karam: „Nu ik in een grotere gemeente werk, denk ik dat het probleem niet in de liturgie zit. De zuigkracht van internet en sociale media is groot.”
Sami: „De organisatie van een gebedsconferentie in Egypte pakte het groots aan met een podium, licht en geluid. Onze kerk heeft daar geen geld voor.”
Ds. Roest: „Zou dat helpen, denk je? Ik merk in mijn werk: dit is niet de oplossing. Het gaat om het hele leven. Ik denk dat wij hetzelfde ervaren.”
Sami: „Op zondag zijn er mensen in de kerk die zich doordeweeks niet als christen gedragen.”
De kerk in Egypte strijdt niet zozeer aan het front van de islam als wel aan het front van het naamchristendom.
Presbyteriaanse kerk pioniert
Officieel zijn er in Egypte maar twee opties: je bent moslim of je bent christen. Zo staat het ook in je identiteitsbewijs. Atheïsten bestaan er dus officieel niet in het Noord-Afrikaanse land.
Egypte heeft in het Midden-Oosten de grootste christelijke minderheid, in absolute zin. Kopten vormen de grootste groep christenen.
De Presbyteriaanse Kerk bestaat in Egypte uit 410 gemeenten, waaronder ruim honderd min of meer recent opgerichte pioniersplekken en jonge kerken. Alleen al in de hoofdstad zijn er 22 nieuwe kerken bijgekomen. Sami en Karam studeerden theologie aan het ETSC, het seminarie van de Presbyteriaanse Kerk in Egypte.
Kerkdienst Egypte is luidruchtig
Tijdens de predikantenreis van de GZB is er alle gelegenheid om de kerk in Nederland en Egypte met elkaar te vergelijken. Wat de presbyteriaanse predikant John Sami in Huizen opvalt, is dat er orde en stilte heersen tijdens een kerkdienst. In zijn eigen gemeente in Caïro –een groep van ongeveer vijftig mensen– is het maar een luidruchtige boel, ook tijdens de preek. Graag zou hij meer kinderen in zijn eigen gemeente zien; die komen nu bijna niet. In tegenstelling tot Karam heeft Sami geen kerkenraad met wie hij voor en na de kerkdienst bidt en spreekt. „Ik krijg alleen feedback van mijn vrouw.” Karam: „Ik krijg reacties van ouderlingen en ook nog eens van mijn vrouw.” De predikant uit Maghagha had zondag in de hervormde Zenderkerk in Huizen het gevoel in zijn eigen kerk te zijn.
