Polycarpus werd tien jaar geleden gewijd als aartsbisschop van de Syrisch-orthodoxen in Nederland. Dr. Jaap van Slageren publiceerde mede naar aanleiding daarvan het boek ”In gesprek met Mor (=bisschop) Polycarpus. Aartsbisschop van de Syrisch-orthodoxe Kerk van Antiochië in Nederland” (Bar ‘Ebroyo Press, Glane). De uitgave bestaat uit interviews met Polycarpus waarin tal van onderwerpen langs komen, zoals de rijke liturgie en de theologie van de Syrisch-Orthodoxe Kerk en de plaats van de orthodoxie in de westerse samenleving.

Netwerken

De vele reizen van Polycarpus leverden hem veel netwerken op, waar hij als aartsbisschop nog steeds dankbaar gebruik van maakt. „Mijn rijke studie-ervaring in het buitenland en mijn vele contacten met andere geloofsgenoten hebben mij vertrouwd geraakt met de wereldwijde oecumene”, zegt hij. Niet voor niets nam hij de naam van Polycarpus, de bisschop van Smyrna rond het jaar 100, aan. „Hij geldt als heilige van zowel de Oosterse als de Westerse Syrische Kerk en is een verbindingsfiguur tussen Oost en West. Polycarpus reisde veel en hij onderhield theologische en spirituele contacten met de kerken van Rome en van andere steden in het Romeinse Rijk.”

Op deze wijze ziet Mor Polycarpus het als zijn roeping om kerken, landen en personen met elkaar in contact te brengen. „We leven in een geglobaliseerde wereld waar elke geloofsexpressie gevormd wordt door de eigen historie en waar de sociale en culturele achtergrond ertoe doet. Er moet in de Syrisch-orthodoxe Kerk in Nederland aandacht zijn voor haar rijke liturgische verleden. De liturgie van de Syrisch-Orthodoxe kerk is geworteld in de mysterie van de Oriëntaals-Orthodoxe Kerk. De liturgie is het brongebied voor onze spiritualiteit.”

Individualisme

De uitdaging blijft wel om de rijkdom van de Syrisch-orthodoxe traditie te vertalen naar de Nederlandse cultuur. Polycarpus: „De Bijbeltekst in de eredienst wordt nog gelezen in het klassiek Syrisch-Aramees zoals deze sinds de eerste eeuwen van de christelijke jaartelling werd overgeleverd. Al lezend vertaalt de lezer de tekst in het Surayt/Turoyo, de taal van de meeste Syrisch-orthodoxen in het Midden-Oosten en in Nederland. In principe zou hij dat ook in het Nederlands kunnen doen. Het gaat erom dat de Bijbel niet alleen binnen het raam van de liturgische viering maar ook in de context van het dagelijks leven ter sprake komt.”

Het moderne Nederlandse levensklimaat, waar het individualisme het geloof tot een zaak van persoonlijke keuze heeft gemaakt, heeft de kerken volgens de aartsbisschop hier geen goed aangedaan. Polycarpus: „Onze jongeren worden met dit verschijnsel geconfronteerd. Zij moeten in een geseculariseerd levensklimaat op school, universiteit en in hun werkomgeving volwassen proberen te worden. Daarom verstaan de jongeren niet meer geheel vanzelfsprekend de symbolen en de gedachtepatronen waarmee de oudere generatie volwassen is geworden. Daarbij komt dat onze priesters en monniken speciaal zijn toegerust voor de eredienst. Wij hebben daarom dringend mensen nodig die in Nederland zijn opgegroeid en die onze Syrisch-orthodoxe traditie kunnen overdragen aan een jongere generatie.”

De religieuze identiteit is volgens Polycarpus wezenlijk voor de gelovigen in de diaspora. „Voor jongeren vormen niet enkel de taal, maar soms ook de liturgische rituelen en symbolen een barrière. We moeten vasthouden aan de essentie van het liturgische vieren die dezelfde zal blijven, maar er zijn ook nieuwe vormen nodig om ervoor te zorgen dat jongeren in staat zijn om de verleiding van de huidige tijdgeest te weerstaan. Het gaat om de balans tussen cultuur en moderniteit. De moderniteit is niet alleen een probleem maar ook een uitdaging. Zij kan ook aan het geloof een nieuwe inhoud geven.”

Islam

De spanning met de moderniteit ziet Polycarpus ook bij de islam. „De islam in het algemeen worstelt met het vraagstuk van economische en culturele veranderingen waardoor zij haar religieuze en culturele machtspositie bedreigd ziet en gedwongen wordt haar overheersende positie in de samenleving prijs te geven. Vandaar ook al die geweldsexplosies als bewijs dat de islam haar oude zekerheden is kwijtgeraakt.”

Hij hoopt dat het klooster in Glane een trefpunt wordt voor het gesprek met moslims. „Hun godsdienstige overtuigingen hebben dezelfde culturele en gedeeltelijk ook historische en godsdienstige wortels als de Oriëntaals-orthodoxen.”

Polycarpus vindt dat Syrische christenen geestelijk in beweging moeten komen op het vlak van de cultuur van Nederland. Zij moeten het Westen als een tweede thuisland leren zien, waar zij bijzonder gastvrij ontvangen zijn. „Nodig is een luisterbereidheid van de kant van de Syrische bevolking naar wat de Nederlandse cultuur haar te bieden heeft. Het zijn vooral onze jongeren die thuis zijn geraakt in deze cultuur. Zal onze geloofstraditie overgeërfd uit Turkije, Irak en Syrië nog steeds voor ons houdbaar zijn als onze ouders en grootouders er niet meer zijn? Ik ben ervan overtuigd dat de Syrische mystiek het westers christendom een nieuwe geloofsdimensie kan geven. Er zal in onze Syrische kerken echter wel een en ander moeten veranderen, want zonder verandering is er geen ontwikkeling.”

Vorming

Volgens dr. Van Slageren, die regelmatig publiceert over Syrische en Oriëntaals-orthodoxe kerken en afgelopen zondag het kerstfeest nog met christenen uit die kerken vierde in Nederland, wordt er in Syrisch-orthodoxe kring steeds meer werk gemaakt om de eeuwenoude tradities te vertalen naar een opkomende generatie. „De teksten van de liturgie zijn tijdens de diensten ook in het Nederlands beschikbaar. De meeste gebruiken in de eredienst zijn voor de bezoekers wel duidelijk, al blijven het geheimen voor een buitenstaander. Maar het blijft een uitdaging om de liturgische gebruiken zo vroeg mogelijk in te scherpen wil een nieuwe generatie zich niet ervan vervreemden.”

Het waait de Oriëntaals-orthodoxe Nederlanders niet aan om hun godsdienstige identiteit te handhaven, zegt Van Slageren. „Dat geldt niet alleen de Syriërs, maar ook de Afrikaanse gemeenschappen, zoals de Eritreeërs en de Kopten. Hun wereldbeeld dat gericht is op gemeenschap staat haaks op de Westerse cultuur met haar competitiezucht en individualisme. Toch wordt er veel geïnvesteerd in het trainen van een nieuwe generatie. De orthodoxen in Nederland willen hier blijven en gaan nooit meer weg. Ze zijn blij over de vrijheid die ze hier ontvangen hebben. Zij willen iets van maken van hun verblijf in Nederland maar voelen wel aan dat vorming en onderwijs noodzakelijk zijn om hun religieuze identiteit vast te kunnen houden.”

Levensloop aartsbisschop Mor Polycarpus

Polycarpus werd op 10 juni 1971 geboren in het dorpje Nusaybin, in het grensgebied tussen Turkije en Syrië. Na het secundaire onderwijs in Turkije, ging Aydin naar Engeland om zijn studie theologie voort te zetten. Op 7 oktober 2001 werd hij gewijd tot monnik in het St. Efrem klooster in Damascus. Hier kreeg hij de naam Augin. Op 15 april 2007 werd hij gewijd tot bisschop Polycarpus van het nieuwe Syrisch-orthodoxe aartsbisdom in Nederland. Polycarpus studeerde in verschillende landen, zoals Egypte, Engeland, Amerika, Zwitserland, Oostenrijk en Duitsland. Hij leerde er de vreemde talen en oefende zich in oecumenische gezindheid. Hij promoveerde in Princeton (VS) op het onderwerp ”De Vroege Kerkgeschiedenis en de Oecumene”. Polycarpus is onder meer lid van internationale dialoogcommissie van anglicanen en Oriëntaals-orthodoxen en vertegenwoordigt zijn kerk in de Raad van Kerken en de Wereldraad van Kerken. Hij publiceerde tal van werken op het gebied van de Syrische cultuur en theologie.

Syrische christenen

De eerste Syrisch-orthodoxe christenen kwamen in de jaren zeventig van de vorige eeuw naar Nederland als gastarbeiders. In 1978 werd een nieuw Syrisch-orthodox bisdom van Midden-Europa gevormd, met als hoofdkwartier Nederland. In 1981 werd in Glane (gemeente Losser) het klooster Sint Ephrem de Syriër ingewijd. Omdat het aartsbisdom sterk groeide, kreeg Nederland in 1998 een eigen aartsbisdom. Het aantal leden van de Syrisch-orthodoxe gemeenschap in Nederland bedraagt ongeveer 20.000 tot 25.000. De meesten hiervan zijn woonachtig in de regio’s Twente en Amsterdam. De Suryoye, zoals zij zichzelf in de moedertaal (het Syrisch-Aramees) noemen, zijn nu georganiseerd in elf parochies met het St. Ephrem de Syriër klooster in Glane als hoofdkwartier. Het centrum fungeert als trefpunt voor ontmoetingen tussen orthodoxe gelovigen uit de gehele wereld, als plaats van studie van de Syrische kerk en traditie.