Wellicht hebben velen uitgekeken naar de onderbreking van het werk door de feestdagen. Dat zal zeker ook gelden voor wie werkzaam zijn in het voortgezet onderwijs. Lesgeven aan tieners is mooi, maar gaat niet in de koude kleren zitten. Leraren kampen steeds meer met een hoge werkdruk door de aard van het werk en de veranderende maatschappij. Gelukkig ziet de overheid dit ook en is ze bereid maatregelen te nemen.

Onlangs heeft de VO-raad in het cao-akkoord met de onderwijsbonden afspraken gemaakt om met ingang van het schooljaar 2019/2020 de werkdruk in het voortgezet onderwijs te verminderen en meer tijd voor onderwijsontwikkeling te creëren. Het is de bedoeling dat de scholen dit schooljaar nadenken over de precieze invulling van deze plannen.

De VO-raad en de onderwijsbonden hebben afgesproken dat docenten die 25 of meer lessen per week geven, met ingang van het volgende schooljaar één uur minder lesgeven. Docenten moeten de tijd die hierdoor vrijkomt, inzetten voor ontwikkeltijd. Scholen waar docenten nu al minder dan 25 lessen per week geven, hoeven niets te doen.

Fijn dat er een cao-akkoord bereikt is, jammer dat het niet helder en eenduidig geformuleerd is. Hierdoor is in scholen onnodig verwarring en onrust ontstaan. Het is bijvoorbeeld niet duidelijk of parttimers ook ontwikkeltijd krijgen en of docenten ook mogen kiezen voor ”geen ontwikkeltijd”. Naast deze verhelderingsvragen heb ik een aantal meer fundamentele vragen en opmerkingen.

Kanttekeningen

Het is in het verleden vaker voorgekomen dat het maximale aantal te geven lessen door docenten naar beneden ging. Scholen mochten dan steeds de vrijgekomen uren naar eigen inzicht invullen. Sommige scholen gebruikten de vrijgekomen tijd geheel of gedeeltelijk voor vernieuwingen en verbeteringen in het onderwijs, andere scholen kozen voor een andere invulling. Waarom mag de vrijgekomen tijd nu alleen ingevuld worden door ontwikkeltijd en moet de invulling vooraf vastgelegd worden?

Wanneer docenten minder les gaan geven, betekent dit uiteraard dat er nieuwe docenten aangesteld moeten worden om het onderwijs te verzorgen. Dit brengt extra kosten met zich mee. Wie gaat die betalen? Je zou verwachten dat de overheid dit gaat doen, maar dat is niet het geval. Er is afgesproken dat de scholen dit zelf moeten financieren. Voor een school met 100 docenten betekent dit per jaar ongeveer € 350.000 extra kosten.

Onderwijstijd

Minister Slob is met een voorstel gekomen waardoor scholen de extra kosten toch niet hoeven te maken. Hij stelt voor de onderwijstijd naar beneden bij te stellen. Onderwijstijd is de tijd waarin leerlingen op school onderwijs krijgen. Wordt deze tijd korter, dan worden er minder lessen gegeven. Zo hoeven er geen extra docenten benoemd te worden en zijn er geen extra kosten.

De minister staat nu niet alleen toe dat de onderwijstijd korter wordt, maar stimuleert dit zelfs. Nog maar enkele jaren geleden was onderwijstijd een speerpunt van de toenmalige minister en de onderwijsinspectie. Scholen die niet konden aantonen dat ze aan de leerlingen voldoende onderwijs gaven, kregen forse boetes. Deze boetes konden oplopen tot wel € 300.000 per school. Is het niet merkwaardig dat slechts een paar jaar later onderwijstijd geen hot item meer is in de ogen van de minister? Scholen die hoge boetes hebben betaald, hebben terecht veel moeite met dit plotseling gewijzigde overheidsbeleid.

Aanbevelingen

Op basis van de genoemde ervaringen wil ik de overheid de volgende aanbevelingen doen:

• Stel een maximale lestijd vast voor alle docenten. Verplicht alle scholen zich hieraan te houden. Op deze manier kunnen ongewenste verschillen tussen scholen voorkomen worden.

• Laat de scholen in de toekomst weer zelf bepalen waarmee en hoe vrijgekomen tijd in verband met lesvermindering ingevuld gaat worden. Docenten en directies zijn voldoende professioneel om hierin zelf (toegesneden op de schoolspecifieke situatie) verantwoorde keuzes te maken.

• Voer geen zigzagbeleid, zoals nu met de de onderwijstijd.

• Bij de lancering van de recente plannen met betrekking tot lesvermindering en ontwikkeltijd is gebleken dat onduidelijke en niet doordachte plannen voor veel onrust en onvrede zorgen in onderwijsland. Daarom een pleidooi om nieuwe plannen altijd eerst goed te doordenken en helder te formuleren. Voorkom dat meerdere interpretaties mogelijk zijn.

• Ten slotte nog een aanbeveling voor de scholen: Geef docenten veel ruimte om onderwijs te ontwikkelen. Met ruimte bedoel ik onderwijskundige ruimte, niet alleen ruimte in uren. Schakel hierbij niet alle docenten in maar doe dit met docenten die hier goed in zijn en dit graag willen.

De auteur is plaatsvervangend directeur Wartburg College Rotterdam.