Ze staat in de steigers, er ligt bouwpuin en een deel van de buitenmuur krijgt nog een lichtblauwe kleur. Maar nu al kan niemand heen om de Heilige Pokrovsky-kathedraal. Ze bepaalt de skyline van Marioepol. De gouden koepel, afgewerkt met een gouden kruis, torent boven de omringende flats uit. „De bouw ligt even stil, maar gaat door als er geld is”, zegt priester Gavri (47) stellig in de naastgelegen houten Aleksander Nevskikerk.

Niets houdt de komst van ‘zijn’ Heilige Pokrovsky-kathedraal in het centrum tegen, praat de priester van het Moskouse patriarchaat vastbesloten verder. Ook niet de scheuring tussen de Oekraïens-Orthodoxe Kerk en de Russisch-Orthodoxe Kerk.

Een paar uur nadat hij deze woorden uitspreekt, zet zaterdag in Kiev de Oekraïens-Orthodoxe Kerk een historische stap naar onafhankelijkheid. Ze wil verder zonder de Russisch-Orthodoxe Kerk. In de Sofiakathedraal worden de Oekraïense orthodoxe leiders het eens over de oprichting van een nieuwe nationale, zelfstandige Orthodoxe Kerk van Oekraïne en kiezen ze metropoliet Epifanius als leider.

Dat werd hoog tijd, vindt Kiev. Toen Oekraïne in 1991 onafhankelijkheid werd, ontstonden twee orthodoxe kerken in Oekraïne. De Oekraïens-Orthodoxe Kerk onder patriarchaat van Kiev wordt niet officieel erkend. De andere orthodoxe kerk staat onder patriarchaat van Moskou en beschouwt de Russisch-Orthodoxe Kerk als de moederkerk.

Kremlin

Die laatstgenoemde loopt aan het handje van het Kremlin, zegt aartspriester Volodimir (42) na zijn dienst in de Heilige Panteleimonkerk, buiten het centrum van Marioepol. Daardoor reikt de invloed van Rusland tot in Oekraïne, weet hij uit eigen ervaring. Hij ruilde in 2009 het Moskouse patriarchaat in voor dat van Kiev. „Priesters riepen tijdens diensten op om te stemmen op Janoekovitsj (de in 2014 tijdens een revolutie gevluchte president van Oekraïne, FA). In Marioepol probeerden ze protesten tegen hem te voorkomen.”

De dienst van Volodimir trekt deze zaterdagochtend twee keer minder bezoekers dan die van Gavril een uur eerder. In de haven- en industriestad, op zestig kilometer van Rusland, heeft volgens een lokaal medium het Moskouse patriarchaat zestien kerken. Dat van Kiev telt er in Marioepol vier. De omvang en centrale ligging van de Heilige Pokrovskykathedraal gelden als symbool van de prominente rol die het Moskouse patriarchaat hier speelt.

Als Oekraïne zich wil ontdoen van Russische bemoeienis, dan moet het een eigen kerk hebben, meent Volodimir. Hij vindt het „logisch” dat de wereldwijde leider van de orthodoxe kerken, Bartholomeus, op 6 januari officieel zijn goedkeuring geeft aan de nieuwe Oekraïens-Orthodoxe Kerk. Bulgarije, Servië en Roemenië hebben een eigen orthodoxe kerk. Dan hoort Oekraïne er ook een te hebben.” Al verwacht hij dat het jaren duurt voor de invloed van het Moskouse patriarchaat is doorbroken. „We leggen daarvoor nu het fundament.”

Gavril wil er niets van weten. „We accepteren deze stap niet”, zegt hij. „Dit geschiedt op illegale wijze. Ik heb niets tegen een onafhankelijke orthodoxe kerk voor Oekraïne. Maar dat moet gaan volgens de kerkelijke wetten. Dat gebeurt niet.” Enige invloed vanuit Rusland op zijn kerk spreekt hij tegen: „We werken volledig zelfstandig en zijn patriotten van Oekraïne.”

Gavril volgt de lijn van de Russisch-Orthodoxe Kerk in Moskou. Die keurt de onafhankelijkheid af. Volodimir weet dat de Oekraïense president Porosjenko achter hem staat. Het staatshoofd zette vaart achter de splitsing. Die past in de verziekte verhoudingen tussen Rusland en Oekraïne sinds de Russische annexatie van de Krim in 2014 en de steun van Moskou aan pro-Russische rebellen die twee volksrepublieken in Oost-Oekraïne hebben uitgeroepen.

Blijft het vreedzaam in Marioepol op religieus gebied? „We nemen geen kerken in beslag”, maakt Volodimir duidelijk. Maar voor mensen die zich verzetten tegen de nieuwe Oekraïens-Orthodoxe kerk toont hij geen begrip. „Luister je liever naar Moskou? Pak dan je koffer en neem de trein naar Rusland.”

Een halfuur na Volodimirs dienst komt Leonid Lysov (70) met versnelde pas de kerk binnen. Hij pakt de aartspriester stevig bij de schouders en feliciteert hem. „Gefeliciteerd aan iedereen”, antwoordt Volodimir lachend.

„Op dit moment heb ik gewacht”, verwijst Lysov naar de gebeurtenissen van zaterdag. Luid en duidelijk zegt hij door de vrijwel lege kerk, alsof ze hem buiten ook moeten verstaan: „Ik ben een Oekraïense nationalist. Maar ik heb geen problemen met andere religies.”

De in Marioepol geboren Lysov verwacht niet dat aanhangers van het Moskouse patriarchaat zich verzetten tegen de scheuring. „Het zit niet in de aard van de bewoners om de straat op te gaan. Een conflict komt er alleen als Moskou de mensen hier opstookt.”