Wat het Reformatiejaar 2017 heeft opgeleverd
Het zal vorig jaar maar weinig Duitsers zijn ontgaan: de vijfhonderdste verjaardag van de Reformatie. Meer dan zes miljoen mensen bezochten een of meerdere van de ruim 1600 tentoonstellingen over kerkhervormer Maarten Luther. De Duitse overheid en de Evangelische Kirche in Deutschland (EKD) maken nu de balans op. „Het was een jubileum voor iedereen.”
”Reformationsjubiläum 2017” is vooral een kijk- en luisterboek geworden. De vele foto’s –en een dvd van ruim een uur– laten weer eens zien hoe groots de Duitsers de herdenking van vijfhonderd jaar Reformatie hebben opgepakt. Daar is bondskanselier Angela Merkel, die op 31 oktober een feestrede in het stadhuis van Wittenberg hield. De herdenkingsbijeenkomst in de Slotkerk, vol kerkleiders en hoogwaardigheidsbekleders. En dan nog foto’s van talloze exposities, schoolprojecten, feestweekenden en muziekuitvoeringen. Het bekende Playmobil-poppetje van Luther komt diverse keren langs. Er zijn er meer dan 1,6 miljoen van verkocht, vooral in Duitsland, Nederland en de Verenigde Staten.
De grote vraag is wat al die activiteiten hebben opgeleverd. Allereerst natuurlijk meer toeristen, vooral in Midden-Duitsland, waar de Luthersteden liggen. In Wittenberg werd een kwart meer hotelovernachtingen geboekt dan in 2016. Vooral de kleine Luthersteden profiteerden. Eisleben trok 72 procent meer buitenlandse gasten dan het jaar daarvoor. „Voor veel Amerikanen heet Duitsland nu Lutherland.”
Wat namen de Duitsers nog meer mee van het Reformatiejubileum? De vertegenwoordigers van de overheid en de EKD vatten dat in tien punten samen. Zo wijzen ze erop dat de Reformatie vorig jaar voor het eerst gezamenlijk door kerk en staat is herdacht. Daarbij werd Luther vooral gezien als voorvechter van de vrijheid van meningsuiting.
Tijdens het Lutherjaar hebben veel mensen „enige kennis” opgedaan van wat de Reformatie inhoudt. Tentoonstellingen over het leven van Luther en de doorwerking van de Reformatie in het heden waren daarbij een belangrijk middel. De kerken lieten tijdens het Reformatiejubileum zien dat ze samenwerking en verzoening belangrijk vinden.
De conclusie: Duitsland heeft de geschiedenis en de doorwerking van de Reformatie herdacht, en daarmee „een niet onbelangrijk deel” van zijn „identiteit.”
Zo ademde Duitsland een jaar lang de Reformatie in. Dat is winst, al bleef de boodschap waar het Luther écht om ging –de redding van zondaren door het geloof in het werk van Jezus Christus aan het kruis– onderbelicht. En dat is een gemiste kans.
Reformationsjubiläum 2017 – Rückblicke, Geschäftsstelle Luther 2017; uitg. EVA, Leipzig; 364 blz.; € 30,00.
