Hilarische beelden in het recente tv-programma Undercover van SBS6. Vermomd als een rock ’n rolltype –compleet met opengeknoopte houthakkersblouse, lange paardenstaart, sik, snor en tattoeage in de nek– trekt Berends door de straten van Apeldoorn-Zuid. De vermomde burgemeester van Apeldoorn spreekt burgers aan over onderhoud in de wijk. Een gefrustreerde bewoner zet de lokale burgemeester voor de camera weg als „feestbeest.” Niet beseffend dat hij met hem in gesprek is.

Berends, sinds 2012 burgemeester van Apeldoorn en daarvoor vanaf 2005 burgervader van Harderwijk, houdt dus wel van een geintje.

Gaat u als nieuwe commissaris van de Koning meer gezicht geven aan die functie?

„Dat zou betekenen dat mijn voorganger Clemens Cornielje dat niet deed. Dat beweer ik niet. Ik heb veel respect voor hem, onder meer omdat hij aandacht vroeg voor het gevaar van ondermijning in de samenleving. Als commissaris van de Koning wil ik weten wat er onder de mensen speelt. Daarvoor durf ik een onorthodoxe actie te ondernemem, zoals undercover gaan.”

U woont in het dorpje Uddel, nabij Apeldoorn. Bent u een dorpsmens?

„Ik ben zowel stads- als dorpsmens. Ik heb onder meer in Zwolle en Groningen gewoond. Dagelijks geniet ik van de charme van Uddel. Het noaberschap. Mensen staan voor elkaar klaar.”

Na zijn jarenlange burgemeesterschap heeft CDA’er Berends zin om vanaf februari aan de slag te gaan als commissaris van de Koning. Niet alleen omdat hij voorzitter wordt van Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten. Ook vanwege zijn „ambassadeursrol” voor Gelderland. „Actueel is nu bijvoorbeeld de brexit. Mogelijk komen Britse bedrijven naar onze provincie. Wellicht kan ik daar ook wat in betekenen, samen met anderen. Ook een thema als verduurzaming staat hoog op de agenda.”

In een plattelandsprovincie als Gelderland liggen boeren en milieubeweging nogal eens met elkaar in de clinch.

Het CDA is boeren gunstig gezind. Gaat u als CDA-bestuurder agrariërs de ruimte geven?

„Ik vind dat je de kwestie verkeerd aanvliegt. Ik opereer als commissaris van de Koning los van mijn politieke achtergrond. Plattelandskwesties hebben mijn bijzondere belangstelling. Denk aan schaalvergroting in het boerenbedrijf. Rampen zoals veeziekten beroeren mij. Ik ga voor een vitaal platteland. Maar ik zal daar geen makkelijke oneliners over uitspreken.”

Als commissaris van de Koning krijgt Berends een vinger in de pap bij (her)benoeming van burgemeesters. In Gelderland gaat het om burgervaders in 53 gemeenten.

Burgemeester lijken steeds meer uit te groeien tot sherrif. Omdat hij of zij meer dan vroeger betrokken is bij de bestrijding van misdaad, bijvoorbeeld door drugspanden te sluiten.

Is meer dan ooit nodig dat burgemeesters bestand zijn tegen druk vanuit de onderwereld?

„Je haalt er nogal wat bij. Van groot belang is dat burgemeesters tussen de mensen staan en verbindend zijn, in verschillende geledingen van de samenleving. Burgemeesters moeten goede communicators zijn.”

Burgemeester Wienen van Haarlem wordt momenteel streng beveiligd wegens ernstige bedreigingen uit de onderwereld.

„Ik zal een burgemeester geen sherrif noemen. Dan redeneer je te veel vanuit repressie. Maar natuurlijk moet een burgemeester ook grenzen stellen.”

Gelderland is gevarieerd. Er wonen Elspeters én Arnhemmers.

„We hebben het over Brabanders en Friezen, maar minder over Gelderlanders. Ik denk dat de verscheidenheid eigen is aan Gelderland. Laat Achterhoekers trots zijn op de Achterhoek en Veluwnaren op de Veluwe.”

Een opvallende zaak tijdens het burgemeesterschap van Berends was in 2014 de komst van Volkert van der G., moordenaar van Pim Fortuyn, naar Apeldoorn.

Hoe kijkt u daarop terug?

Berends: „Ik heb er diep respect voor hoe Apeldoorners hem hebben opgenomen in de samenleving. Er is geen onvertogen woord gevallen. Apeldoorn is zo een voorbeeld voor andere gemeenten.”