Nationaal Park Dovrefjell is een geliefde vakantiebestemming van natuurliefhebbers die naar Noorwegen gaan. Nummer één op het wensenlijstje is voor bijna alle bezoekers de muskusos. Deze 400 kilo wegende kolos heeft hier zijn enige Europese populatie en het is een ware sensatie om de dieren in het ruige Noorse landschap te aanschouwen. Weliswaar was de muskusos honderd jaar geleden wereldwijd uitgestorven maar hier in Midden-Noorwegen vond een succesvolle herintroductie plaats.

En dat is niet het enige. In Dovrefjell is een rehabilitatiecentrum voor poolvossen waar met veel succes poolvossen worden opgevangen die het om uiteenlopende redenen in het wild niet gered hebben. En dat is hard nodig. De poolvos wordt wel beschouwd als een van de meest bedreigde zoogdieren in Europa.

Al moet daarbij de kanttekening worden gemaakt dat er in het Noordpoolgebied en op Spitsbergen nog grote aantallen poolvossen leven. Maar de Noorse populatie wordt geschat op niet meer dan 200 exemplaren.

Een van de belangrijkste bedreigingen is het oprukken van de gewone vos, die zijn kleinere neefje makkelijk de baas kan en uit een groot deel van zijn leefgebied verjaagt. Er zijn voor de sterke toename van de gewone vos diverse oorzaken aan te wijzen, maar zeker is dat hier de opwarming van het klimaat een factor van belang is.

Wolf

Het oprukken van de vos wordt voor een deel ook toegeschreven aan het verdwijnen van de wolf. Dat is de belangrijkste natuurlijke vijand van de vos. In Noorwegen zijn wolven nog een stuk zeldzamer dan de poolvos, en volgens officiële tellingen omvat de Noorse wolvenpopulatie momenteel 68 dieren.

Hoewel wolven in Noorwegen in naam wettelijk beschermd zijn, wordt hier nog volop op de dieren gejaagd. Dat gebeurt officieel vooral ter bescherming van het vee; met name rendieren en schapen.

Maar het is een publiek geheim dat de wolvenjacht sterk gepusht wordt door een machtige lobby van de talrijke Noorse jagers. In 2015 waren er voor de 16 wolven die dat jaar geschoten mochten worden meer dan 11.000 vergunningsaanvragen. Anno 2018 is er vergunning verleend om 42 van de 68 in Noorwegen levende wolven af te schieten, zo’n twee derde deel van de totale populatie.

Lynx

Wolven zijn niet de enige grote zoogdieren die in Noorwegen belaagd worden door jagers. Ook voor beren en veelvraten gelden er jaarlijkse afschotquota die er niet om liegen. Zelfs de Europese lynx, een zeldzame en bedreigde soort, wordt bejaagd.

In 2016 werd er op het schiereiland Lyngen, ten oosten van Tromsø, een premie van 3000 euro uitgeloofd voor iedere afgeschoten lynx. Het geld daarvoor was bij elkaar gebracht door schapen- en rendierhouders. Onomwonden werd daarbij gesteld dat het de bedoeling was om de lynx in Lyngen uit te roeien.

Volgens de lokale overheid zou dat juist ten goede komen aan de stand van de lynxen. Want ze zouden toch wel geschoten worden, en door een gecontroleerd premiestelsel zouden de geschoten dieren afgetrokken worden van het provinciale quotum.

Afschotpremies

Premies om roofdieren af te schieten bestaan in Noorwegen al sinds 1845. Weliswaar genieten de dieren officieel in Noorwegen wettelijke bescherming. Maar doordat er tegelijkertijd afschotquota worden gehanteerd, balanceren veel grote zoogdieren van de toendra’s op het randje van uitsterven. Je zou kunnen zeggen dat de top van de levensgemeenschap op de Noorse toendra’s op het punt van verdwijnen staat.

Tegelijkertijd gaat het aan de basis fout. Onder invloed van de klimaatopwarming treden er langzame verschuivingen op die de unieke flora en fauna bedreigen. Het voorjaar valt zichtbaar vroeger in en daarmee vervroegen ook de piekaantallen van de hier massaal aanwezige insecten. Die vormen een belangrijke voedselbron voor steltlopers zoals de rosse grutto en de kanoetstrandloper.

Weliswaar arriveren die ook eerder dan vroeger, maar ten opzichte van de insecten zijn ze veel minder vervroegd. Daardoor dreigt er een mismatch: de broedtijd begint te laat om ten volle te profiteren van de insectenrijkdom. En zo wordt de bijzondere levensgemeenschap van de fjells en toendra’s zowel aan de top als aan de basis bedreigd.

Poolvos

In Noorwegen leven nog enkele honderden poolvossen. Ze zijn familie van de gewone vos, maar zijn iets kleiner en staan lager op de poten. Poolvossen zijn in de winter sneeuwwit van kleur, maar in de zomer verliezen ze hun vacht en worden dan bruin. Doordat ze twee keer per jaar van vacht verwisselen hebben ze altijd een goede schutkleur. Poolvossen hebben nesten in een uitgebreid gangenstelsel dat soms wel meer dan honderd ingangen telt.