Erasmus schreef het begin 16e eeuw: „Voorkomen is beter dan genezen.” Begin 21e eeuw is dit gedachtegoed in Nederland breed ingeburgerd, maar helaas nog geen gemeengoed. Er is veel nodig om op grote schaal ziekte te voorkomen door preventie.

”Van preventie wordt nu echt werk gemaakt”, zo gonsde het hoopgevend voor de start van het kabinet-Rutte III. Er is inderdaad een mooie start gemaakt en een brede groep belanghebbenden gemobiliseerd. Op 23 november hebben zij het Nationaal Preventieakkoord ondertekend.

Dit richt zich op roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Drie leefstijlthema’s waarmee we in Utrecht volop bezig zijn. Samen met lokale partners ontwikkelen we rookvrije sportvelden en beweegprogramma’s in de wijken. Ook is er lokale aandacht voor NIX18-campagne.

Het Nationaal Preventieakkoord, dat deze lokale initiatieven ondersteunt, is daarom een mooie stap. Toch is met de huidige inzet de weg naar de doelstellingen van het akkoord nog lang. Als we écht inzetten op preventie, écht willen voorkomen in plaats van genezen, dan moeten we vooral oog hebben voor de oorzaken achter een ongezonde leefstijl.

Illusie

Achter de behoefte om te roken, te veel en te ongezond eten, te weinig bewegen en problematisch alcoholgebruik schuilt vaak helemaal geen rationele, vrije keuze of denkwijze. Het is daarom een illusie te veronderstellen dat deze keuze met de juiste informatie eenvoudig kan worden bijgesteld.

In Utrecht ondervinden we dat eenzaamheid, schulden en armoede zulke grote stressfactoren kunnen zijn, dat ze mensen verhinderen om goede, bewuste en rationele keuzes te maken, zoals voor een gezondere leefstijl.

Deze ervaring staat niet op zichzelf. Ook in andere steden en regio’s is die ontwikkeling zichtbaar. En in de wetenschap groeit het inzicht dat gezondheidsbeleid niet langer strikt het domein van de zorgprofessionals is. Onlangs nog heeft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) geconcludeerd dat er in het gezondheidsbeleid te lang is gekeken naar leefstijl en de eigen verantwoordelijkheid van mensen voor gezond gedrag.

Hierbij was er geen aandacht voor de achterliggende factoren voor ”ongezond” gedrag. De WRR pleit ook voor wat we in Utrecht een ”gezonde start” noemen: meer aandacht voor de periode vanaf vlak voor de zwangerschap tot en met het 18e levensjaar.

Allianties

Kortom, preventie vraagt meer dan mensen te wijzen op het belang van gezond gedrag. Uiteraard is het nodig om mensen te informeren over de gevolgen van roken, ongezonde voeding, te weinig beweging en alcoholgebruik.

Maar preventie vraagt ook om professionals die met inwoners in gesprek gaan. Om mensen die samen met inwoners, ervaringsdeskundigen en ondernemers naar nieuwe oplossingen zoeken. De behoefte aan verbetering van de leefstijl kom ik dagelijks tegen. Ook buiten de regio Utrecht.

Het Rijk roept op tot lokale allianties die inzetten op preventie. Die allianties zijn er echter al. Daar voegt een extra handtekening niets aan toe. De bestaande allianties verdienen versterking in de vorm van onder meer aangepaste regelgeving, extra onderzoek en belastingmaatregelen. Een preventiefonds maakt nu onderdeel uit van het Nationaal Preventieakkoord.

Het zou mooi zijn als overheden, verzekeraars, bedrijven, brancheorganisaties, ja alle partijen die de staatssecretaris om tafel had met elkaar zouden investeren in preventie en zo bestaande allianties zouden versterken.

Misschien hebben we dan samen ook het lef om breder te kijken naar preventie van ziekten. Denk bijvoorbeeld aan schonere lucht in het kader van een gezonde leefomgeving. Zo maken we samen een begin om onze middelen te richten op versterken van gezondheid in plaats van het oplossen van ongezondheid.

Samenwerking

Al met al steun ik het Nationaal Preventieakkoord, maar ik moedig de staatssecretaris aan om zijn aanpak te verdiepen. Daarbij zie ik een aantal kansen:

1. Kijk ook naar de achterliggende oorzaken van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik, zoals eenzaamheid, schulden en armoede.

2. Breid het preventieakkoord uit met specifieke aandacht voor onze kinderen tot 18 jaar.

3. Roep niet alleen op tot lokale allianties, maar versterk als Rijk deze lokale allianties door meer als partner op te treden. Denk en doe serieus mee. Zoek naar mogelijkheden voor aangepaste regelgeving, extra onderzoek en belastingmaatregelen.

In de steden, de regio’s en de provincies gebeurt al veel. Laten we echter de handen ineenslaan, van elkaar leren en elkaar helpen om te voorkomen dat iedere stad, regio of provincie en ook het Rijk het wiel opnieuw uitvindt. Want voorkomen is beter dan genezen.

De auteur is voorzitter GGD Regio Utrecht. Bron: www.socialevraagstukken.nl