Brazilië? Daar liggen de adoptiekinderen voor het oprapen, waarschuwde een familierechtjurist het ministerie van Justitie in 1981. „En moeders verdwijnen er aan de lopende band, na een bevalling in het ziekenhuis.”

Al even bezorgd was de Raad voor het Jeugdbeleid. „In Brazilië en andere arme landen funktioneren kraamklinieken soms als toeleveringsbedrijven aan een buitenlandse markt.”

Justitiestaatssecretaris Michiel Scheltema (D66) had dus redenen om alarm te slaan toen bleek hoe ook Nederlandse paren met een kinderwens de adoptieregels via het Zuid-Amerikaanse land omzeilden. De truc? De juiste tussenpersonen aanklampen, op vakantie gaan, doen of de vrouw dan is bevallen en het adoptiekind aangeven als je eigen kind.

Maar wie waren er tussenpersoon? Veel wensouders kregen in Brazilië te maken met steeds dezelfde ambtenaren van de burgerlijke stand, kinderrechters, notarissen, rechtbankgetuigen en tolken. Velen van hen voerden bovendien „een Nederlandse familienaam.” De in de Braziliaanse deelstaat Paraná gevestigde, Nederlandse consul schreef al in 1971 aan een anonieme tussenpersoon: „Er zijn goede mogelijkheden (voor adoptie) voor het door u genoemde echtpaar. Als u dus binnenkort naar Curitiba komt, kan ik u terzake inlichten.”

Dat alles wijst op een illegale route, medegeorganiseerd door publieke functionarissen. Vervolgonderzoek naar de betrokkenheid van rijksambtenaren kwam er echter nooit. Het lijkt door de top van justitie te zijn gedwarsboomd. Scheltema, „gealarmeerd door de massaliteit van het verschijnsel”, bracht in 1982 wel het justitieapparaat in stelling. Dat liet tientallen ouders verhoren, zo blijkt uit oude documenten die het ministerie donderdag vrijgaf, na een openbaarmakingsverzoek van adoptiekind Patrick Noordoven. Daar bleef het bij.

Voor minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) was het donderdag reden alsnog een externe commissie aan te kondigen.

„We weten nog niet welk mandaat de onderzoekers krijgen”, reageert Lisa-Marie Komp desgevraagd. De advocate, die Noordoven bijstond in de openbaarmakingsprocedure, hoopt op een gedegen studie. „De onderste steen moet boven. Het onderzoek moet recht doen aan alle kinderen uit Brazilië, Bangladesh, Colombia, Indonesië en Sri Lanka die illegaal zijn geadopteerd.”

Hoop put Komp uit de brief waarin Dekker de onafhankelijke commissie aankondigde. „Daarin zegt hij met zoveel woorden dat er weliswaar al onderzoek is gedaan, maar ook dat de echte wil om zaken uit te zoeken destijds ontbrak.”