„Gekozen formateur geen oplossing”
Een rechtstreeks gekozen formateur zal kabinetsformaties niet beter laten verlopen. De meeste fractievoorzitters zijn niet enthousiast over dit idee. Ze vrezen dat formaties dan nog ingewikkelder worden.
Het vormen van coalities na verkiezingen is nu eenmaal lastig. Dat probleem wordt er niet kleiner op als de bevolking een formateur kan kiezen. Het is beter vast te houden aan de bestaande methode. Die houdt in dat doorgaans een vertegenwoordiger van de grootste partij formateur en vervolgens premier wordt.
Dat staat in een evaluatie van een door de Tweede Kamer ingestelde commissie van deskundigen. Zij blikt daarin terug op de kabinetsformatie van 2017. De commissie neemt een voorschot op het rapport van de staatscommissie-Remkes, dat volgende week verschijnt.
De staatscommissie, die moet nagaan hoe het parlementaire stelsel in Nederland beter kan, noemde enkele maanden terug de gekozen formateur „een aantrekkelijke optie”. Deze formateur zou de opdracht moeten krijgen een kabinet te vormen. Mislukt hij (of zij) dan zou teruggevallen kunnen worden op de bestaande methode. Daarin wijst de Kamer een informateur aan.
Maar volgens de evaluatiecommissie valt van een gekozen formateur weinig heil te verwachten. Als een kandidaat wordt gekozen die niet op voldoende parlementaire steun kan rekenen, is de kans op nog meer complicaties in de kabinetsformatie groot: „Het nut van de verkiezing van een formateur zal snel in twijfel worden getrokken als deze mislukt.”
Sinds 2012 voert de Kamer zelf de regie in de kabinetsformatie. Zij wijst een (in)formateur aan. Voor 2012 had het staatshoofd het voortouw. Volgens de evaluatiecommissie is er bij enkele fractievoorzitters nog wel een zekere voorkeur voor de oude praktijk, maar vindt iedereen de nieuwe aanpak werkbaar. Een terugkeer naar de vroegere procedure is volgens de commissie niet aan de orde.
De formatie van vorig jaar was de langste ooit (225 dagen). Daar staat tegenover dat die van 2012 een van de kortere was (54 dagen). Volgens de evaluatiecommissie bepalen vooral politieke omstandigheden de duur, zoals de versplintering en het elkaar uitsluiten door partijen. Fractievoorzitters blijken verdeeld over het openbaar maken van stukken uit de laatste formatie. De commissie adviseert daar voortaan betere afspraken over te maken.
