Het instrument staat opgesteld in het hoogkoor van de kerk. De zogeheten ”mellotron” heeft 72 toetsen. Achter elke toets is geluid geprogrammeerd, dat door 28 speakers de gewijde ruimte van de Oude Kerk binnenrolt. Wie een kerkruimte uitsluitend associeert met psalmgezang of de stem van een dominee, zal even moeten wennen.

Makers van het geluidskunstwerk ”The Instrument of Troubled Dreams” zijn de Canadese kunstenaars Janet Cardiff (1957) en Georg Bures Miller (1960). Zij reisden afgelopen tijd regelmatig naar Amsterdam om allerlei sounds in en rondom de Oude Kerk op te nemen: het stromen van water, het ruisen van de wind, de krakende wieken van een molen, een spelend orkest of het gebeier van kerkklokken.

Als bespeler van de mellotron creëer je een filmische omgeving om je heen. Echte dynamiek kun je niet maken: je zet geluiden in werking die deze twee kunstenaars voor je hebben bedacht. En zo ga je de ruimte van de kerk op een andere manier ervaren, is de bedoeling.

Vorige week presenteerden Cardiff en Miller hun mellotron tijdens een persbijeenkomst. Wat is het verhaal erachter? „We willen niet al te veel informatie geven”, aldus Miller. „Mensen maken de verhalen in hun hoofd. Achter elke toets gaat een eigen wereld schuil.” Cardiff geeft wel een richting aan. „We hebben gedacht aan de huidige klimaatverandering, waarbij de zeespiegel stijgt. Bij een overstroming nemen de mensen hun toevlucht in de kerk.”

Tijdmachine

Miller vergelijkt de Oude Kerk met „een soort tijdmachine.” „Dit gebouw hier is er honderden jaren geweest en zal er in de toekomst nog lang zijn. Hier hebben mensen geleefd en gewerkt. De geluiden die we hebben gebruikt zijn uit al die tijden afkomstig: van het geronk van Lancasterbommenwerpers in de Tweede Wereldoorlog tot het huilen van een baby. We hebben de geluiden in en rond de kerk opgenomen. En we hebben zelf een grote collectie waar we uit hebben geput.”

Mensen maken zelf onderdeel uit van het kunstwerk als ze spelen, zegt Jacqueline Grandjean, sinds 2012 directeur en curator van de Oude Kerk. „De akoestiek van de kerkruimte is een belangrijke factor. In zekere zin wordt met dit kunstwerk de tijd vloeibaar gemaakt. Je wordt als bezoeker meegenomen in andere werelden. Herinnering, onvoorspelbaarheid en het geheim van de gebruikte technieken dragen alle bij aan een nieuwe beleving van de Oude Kerk.”

”The Instrument of Troubled Dreams” heeft een open structuur, legt Grandjean uit. „Je kunt de mellotron zelf proberen en je mag er vrij op experimenteren. In feite kun je je eigen soundtrack van de ruimte maken.”

Nachtleven

Volgens de directeur zijn niet alle opgenomen geluiden in de installatie verwerkt. „Miller heeft bijvoorbeeld ook geruchten van het nachtleven rond de Oude Kerk opgenomen”, vertelt ze. „Niet iedereen was daarvan gediend. Hij kreeg nog bijna een paar klappen. Dit materiaal is echter niet in de mellotron verwerkt.”

Grandjean wijst erop dat de Oude Kerk een plek vol cultuurhistorie is. „Uiteenlopende betekenissen bestaan hier naast elkaar: het oudste gebouw van de stad, godshuis, stadsarchief, begraafplaats van onder anderen Saskia van Uylenburgh, stilteplek, museum en toonaangevend muziekpodium. Het zijn de mensen om de Oude Kerk heen die haar betekenis hebben gegeven. Met ”The Instrument of Troubled Dreams” wordt dit principe tastbaar.”

In 2016 werd de Oude Kerk officieel een museum, aldus Grandjean. „In drie jaar tijd groeide het eeuwenoude godshuis uit tot een opdrachtgever van internationale kunstenaars als Stan Brakhage, Sarah van Sonsbeeck, Iswanto Hartono en Christian Boltanski.Met Cardiff en Miller heeft de Oude Kerk opnieuw twee gerenommeerde kunstenaars binnen haar muren gehaald.”

Het werk waarmee de twee doorbraken was ”The Dark Pool” uit 1995. Dit is een zolderkamer vol objecten, geluiden en geuren die aan kijkers een reactie vraagt als ze voorbijkomen. ”The Dark Pool” zette de toon voor volgende werken die met de verwachting van bezoekers speelden door middel van gefragmenteerde vertellingen via verschillende media.

Cardiff en Miller vertegenwoordigden Canada op de Biënnale van Venetië in 2001 en exposeerden in onder meer Tate Modern (Londen) en Palais de Tokyo (Parijs). Hun werk is onderdeel van internationale collecties in musea wereldwijd.

”The Instrument of Troubled Dreams” van Janet Cardiff en George Bures Miller is tot 29 april 2019 te zien in de Oude Kerk (Oudekerksplein) te Amsterdam.

Meer informatie: www.oudekerk.nl