Voor het vierde jaar op rij delen de hervormde gemeenten van Zetten, Andelst, Randwijk, Valburg, Opheusden en Kesteren kerstpakketten uit aan Polen. Dat begon in 2015 met 70 stuks. Dit aantal is nu opgelopen tot circa 900.

De bestellingen van de kerken worden door vrijwilligers klaargemaakt voor de vele Poolse werknemers in onder meer de fruitteelt. De meesten van hen gaan in december weer terug naar hun thuisland om daar Kerst te vieren. In de pakketten bevinden zich onder meer handgemaakte chocolade, een armbandje voor de kinderen en een dagboekje voor het hele gezin. Ook wordt er dit jaar –dat gebeurde eveneens in het eerste jaar– een Bijbel in het Pools aan toegevoegd.

Vorig jaar werd het boekje ”Jezus onze bestemming” van ds. Wilhelm Busch uitgereikt. „Dat wordt in veel reformatorische gemeenten als evangelisatiemiddel gebruikt”, aldus fruitteler en ouderling in Valburg Thomas de Vree. Hij zegt dat de seizoenarbeiders het gebaar van de kerken zeer op prijs stellen. „Er gaat waardering voor hun inzet vanuit.”

De inhoud van de pakketten komt tot stand in samenwerking met de stichting In de Rechte Straat (IRS), die evangeliseert in Polen. „Zij hebben in dat land eigen veldwerkers, kennen de cultuur en weten wat geschikt is. Er zijn natuurlijk veel meer dan 900 Polen in dit deel van de Betuwe. Maar lang niet iedereen doet mee. Vooraf wordt aan bedrijven gevraagd of ze ervoor openstaan dat wij met de pakketten langskomen. In die zin is het ook een beetje kleur bekennen.”

Missieveld

De afgelopen jaren bloedden verschillende initiatieven dood. Zo werden een aantal jaren geleden in Boskoop op zondag tweetalige kerkdiensten gehouden. De diensten hadden plaats in de christelijke gereformeerde kerk (cgk) nabij het station en vielen onder verantwoordelijkheid van de kerkenraden van de cgk en de hervormde gemeente van Boskoop. Het gesprokene werd vertaald in het Pools. Aansluitend was er een broodmaaltijd met soep, koffie of thee, verzorgd door Nederlandse vrijwilligers. In een bijeenkomst werd er –ook in het Pools– nagepraat over de preek en over geloofszaken. De leiding was in handen van Marcin Korzeniowski, een baptist die toen in Nederland woonde.

Hij nam ongeveer anderhalf jaar deel aan het project, dat werd beëindigd toen een van de initiatiefnemers naar Woerden verhuisde, enkele anderen afhaakten en Korzeniowski besloot terug te gaan Polen.

Korzeniowski, die nog steeds actief is in een missiegroep die zich inzet voor hulp aan christenen in Oekraïne, betreurt dit. „Het is een goed idee om te beginnen met evangelisatie onder Polen die in Nederland werken. Er is een enorm missieveld voor de Hollandse kerk”, zo laat hij desgevraagd weten.

Hij koestert goede herinneringen aan de tijd van ontmoetingen in Boskoop. „Ik heb daar veel geweldige mensen ontmoet. Samen konden we goed nieuws over de Heere Jezus aan Polen vertellen. De woordverkondiging aan Poolse mensen is een enorme uitdaging en vraagt veel geduld en doorzettingsvermogen. Ik weet dat uit ervaring, omdat ik vroeger zelf ook vastzat aan het rooms-katholieke geloof.”

Prikactie

Soms zijn er ‘prikacties’. Vier jaar geleden gingen vertegenwoordigers van de kerken uit Elspeet in december in het voormalige PTT-vakantieoord Noord-Riezen nabij Uddel langs de deur bij Poolse werknemers. Ze deelden het Nieuwe Testament in het Pools uit en verstrekten vertaalde evangelisatiefolders en een inlegvelletje met daarop de gegevens van de kerken en de kerkdiensten. „Het was een eenmalige actie”, aldus diaken J. A. Jobse van de gereformeerde gemeente van Elspeet. „Het idee ontstond toen we spraken over een thema voor de gezamenlijke hervormingsdienst van dat jaar en besloten de collecte te bestemmen voor Bijbelverspreiding. Omdat er in de omgeving veel Polen woonden, kwamen we op de gedachte hen op een zaterdag te bezoeken.”

Zeker de helft van hen stelde het gebaar volgens hem op prijs. „Een deel reageerde heel positief. Natuurlijk waren er ook afwijzende reacties, maar het feit dat aan hen werd gedacht, viel heel goed.”

Marktevangelisatie

Stichting In de Rechte Straat (IRS) is al jaren actief in Polen. De stichting stelt zich op het standpunt dat het evangelisatiewerk in Nederland tot de taak van de kerken behoort, geeft directeur Hans ten Klooster aan. „Ons beleid is gericht op het motiveren, stimuleren en faciliteren van kerken bij het omzien naar de rooms-katholieke medemens.”

In Den Bosch is IRS wel betrokken bij het marktevangelisatiewerk, maar dat is niet specifiek gericht op arbeidsmigranten. Het is de IRS in de achterliggende beleidsperiode niet gelukt om dit werk over te dragen aan kerkelijke gemeenten. „Het werven van veel vrijwilligers gaat wel goed. Mede om deze reden is ons beleid om het werk in Den Bosch te continueren en uit te breiden naar andere plaatsen, zoals Breda. Ook daar is inmiddels een project opgezet.”

Volgens Ten Klooster vormt vooral de taal een barrière. „Toch ziet IRS het als haar taak om kerken te blijven stimuleren het werk onder de Polen in ons land op te pakken.”

Groeiend aantal Poolse diensten in Nederland

Bijna negentig procent van de bevolking in Polen is rooms-katholiek. Het geloof blijft een schakel vormen in het leven van een flink deel van de arbeidsmigranten. En zo zitten sommige kerken in Zuid-Holland, Noord-Brabant en Limburg tijdens de mis weer vol. Krzysztof Rakowski: „We groeien nog steeds.”

De acht Poolse priesters in Nederland hebben het druk. Drie of vier missen per zondag per pastoor, op verschillende plaatsen, zijn geen uitzondering. De priesters worden regelmatig gebeld door migranten. Vaak voor een persoonlijk advies of voor rooms-katholieke doopaktes en trouwpapieren.

Neem de Teresia van Avilakerk in Den Haag. Een imposant godshuis, voortgekomen uit de Spaanse ambassade en gebouwd naar een voorbeeld uit Rome. Het bezoekersaantal was zo klein geworden dat de toenmalige parochie fuseerde en de kerk in onbruik raakte. Inmiddels wordt de ‘Teresia’ gehuurd door Polen, met als gevolg een volle kerk.

De mis is voor veel migranten ook een ontmoetingsplek. Sommigen vinden er via via een huis of worden aan een baantje geholpen. Een aantal bezoekers ontmoet er zijn toekomstige echtgenoot.

Jonge gezinnen

Iedere zondag worden er in Den Haag twee missen gehouden en een op zaterdagavond. Daarnaast zijn er diensten in Leiden en Hillegom. „Een volle kerk is een relatief begrip”, aldus Krysztof Piotr Rakowski (48). De Hagenaar is buitengewoon bedienaar van de eucharistie en treedt op als woordvoerder van pastoor Slawomir Trypuc. „Zeker de ochtenddienst wordt druk bezocht. We schatten dat er in totaal 1200 mensen komen. Alleen al in Den Haag tussen de 600 en de 800.”

Veel Poolse kerkgangers wonen in Den Haag, maar komen daarnaast uit de wijdere omgeving: uit het Westland, Gouda, Leiden, Delft en Zoetermeer. Er wonen echter nog veel meer Polen in de regio. „We hebben zeker een kleiner percentage kerkgangers dan in Polen. Maar ik zie de laatste tijd wel meer jonge mensen en jonge gezinnen binnenkomen.”

Rakowski vermoedt dat een groot deel van de Polen van plan is om zich blijvend in Nederland te vestigen. „Tussen de 40 en de 60 procent. Hun kinderen worden hier geboren en groeien vaak tweetalig op, ze kopen huizen en de zekerheid van een baan is groter. Wel heeft dit een zeker remmend effect op de toename van de welvaart in Polen.”

Pasen

Zelf behoort de scheikundig technoloog tot de blijvers. „Mijn vrouw is hier werkzaam als verpleegkundige, een beroep dat in Nederland veel hoger aanzien geniet dan in Polen. Bovendien zijn onze kinderen van twaalf en vijf in Nederland geboren.”

Hoeveel Polen Den Haag telt, weet de misdienaar niet. „Tijdens de traditionele zegening van voedsel met Pasen komen er ook veel niet-kerkgangers naar de kerk. Bij deze bijeenkomsten zien we zeker vijf tot acht keer meer mensen dan in de rest van het jaar.”

De diensten zijn in het Pools. Dat kan moeilijk anders, geeft Rakowski aan. „Van de parochianen spreekt 30 tot 40 procent Nederlands. Een groot deel zal mogelijk deze taal nooit leren, omdat het seizoenarbeiders zijn. Daarnaast zijn voor Polen het geloof en de taal onlosmakelijk met elkaar verbonden.”

Persoonlijk ziet de misdienaar geen verschil tussen rooms-katholieke Nederlanders en Polen. „Het is een en dezelfde kerk. Wel kan er sprake zijn van andere tradities en andere gebruiken. En natuurlijk is er de taalbarrière.”

Oorlogen

Kerst en Pasen zijn, meer nog dan in Nederland, emotioneel geladen familiebijeenkomsten. „Dat heeft te maken met de geschiedenis, met de vele oorlogen waarmee onze ouders en voorouders te maken hadden. Het zijn momenten om God te danken dat we er samen mogen zijn en te denken aan diegenen die van ons zijn heengegaan. In de bijna twintig jaar dat ik in Nederland ben, heb ik slechts één keer Kerst zonder mijn ouders of schoonouders meegemaakt en misschien twee keer Pasen.”

Rakowski verwacht niet dat de Poolse parochies snel Nederlandstalig zullen worden. „Anders zouden we een groot deel van onze gemeenschap niet meer bereiken. Waar ik wel op hoop, is een nauwere samenwerking met Nederlandstalige parochies en een nog beter begrip voor elkaar.”

Massa-emigratie

De eerste Poolse rooms-katholieke diensten waren er in Nederland al in 1910. Ze ontstonden tegen de achtergrond van massa-emigratie vanuit Polen naar Amerika. Rotterdam was daarbij de belangrijkste vertrekhaven. Daarnaast waren er al voor de Tweede Wereldoorlog diensten voor de Poolse vissers in Scheveningen.

De reguliere Poolse zielenzorg dateert uit 1947. De Poolse diensten in de Haagse Teresiakerk worden sinds 2005 gehouden. Eerst als onderdeel van de parochie in Rotterdam, sinds twee jaar vallen ze onder een eigen Haagse parochie.

Nederland heeft Poolse parochies in de bisdommen Breda, Utrecht, Rotterdam, Limburg, Haarlem-Amsterdam, Groningen en Den Bosch. In totaal worden er iedere week in meer dan dertig kerken rooms-katholieke diensten voor en door Polen gehouden.