Zoals onze kalender. De vaste regelmaat van het aantal dagen in een jaar wordt met het schrikkeljaar wreed doorbroken. Een dagje extra hebben we nodig om onze telling weer op orde te krijgen met de elementen van de natuur. Om van de schrikkelsecondes nog maar te zwijgen.

Onbekend voor veel argeloze luisteraars is dat hetzelfde probleem zich voordoet in ons toonsysteem. Het is al eeuwenlang een puzzel om de twaalf tonen van het octaaf zo te verdelen dat we kunnen genieten van enigszins volkomen zuivere akkoorden. Evenredig zwevend, wordt dat genoemd. Of: naar verhouding overal even vals. Het is de goddelijke onregelmatigheid die we niet klein krijgen.

Hele noten, halve noten en nog veel meer hebben we nodig om onze muziek op te schrijven. De ziel, het onregelmatig steeds wisselende van een muziekstuk, laat zich echter niet te noteren. Maar het is onmisbaar om een muziekstuk tot leven te brengen. Andere culturen, zoals de Balkan, laten bovendien zien dat samengestelde maatsoorten uiterst boeiend kunnen zijn. Olivier Messiaen zat uren in het bos en kon het gezang van de vogels maar niet klein krijgen. Toch verwerkte hij het in zijn muziek. De vogels zijn door God geschapen met in hun zang een bijna niet te noteren ritmische rijkheid. We roemen hun zang tot eer van hun Schepper.

Onze spreektaal proberen we te vangen in letters op papier. Ze worden woorden en zinnen die wij met onze onregelmatigheden in de intonatie een kern mogen geven. Het gregoriaans kent een vrije, tijdloze ritmiek die niet aan een maatsoort gebonden is. Onregelmatig, maar zeer gewijd.

Waarom houden we met onze samenzang op hele noten vast aan de ijzeren, soms slepende regelmaat? Het is een volstrekte tegenstelling vergeleken met de onregelmatige rijkheid die God in de natuur legde. God gaf ons talenten om Hem te loven. Juist de eredienst is de plaats waar we de mogelijkheden die God gaf mogen en moeten gebruiken. We zijn op dit punt van het rechte spoor afgedwaald en verketteren elkaar om een beetje sneller of langzamer. Met de samenzang op hele noten gebruiken we maar een gedeelte van de mogelijkheden die God ons gaf. De geweldige mogelijkheden van het ritme mogen we niet onbenut laten. We doen God daarmee tekort.

Onregelmatig is ook het leven. Bij de vernieuwing van de krant stopt voor deze columnist het schrijven van columns.