De aanslagen zijn het bewijs dat de westerse leefstijl een gevoelig punt blijft in het koninkrijk. De positie van de vrouw is helemaal triest; als vrouw ben je in Saudi-Arabië anno 2004 overgeleverd aan de gratie van de man.

Zomaar een vrijdagmiddag in de Libanese hoofdstad Beiroet. Het is zomer, wat betekent dat het kwik is opgelopen tot ver in de dertig graden. In een van de hippe tenten in de gerenoveerde binnenstad zitten drie vrouwen achter een houten schaal sushi. Een grote kan tapbier gaat rond en het gespreksonderwerp is geladen.

Aan het Arabische accent te horen, komt het drietal niet uit Libanon maar uit Saudi-Arabië. Toch dragen de dames niet de in het vaderland verplichte lange zwarte jas -de abaya- maar zijn ze allen erg trendy en zelfs sexy gekleed. Deze vrouwen behoren tot een nieuwe stroming hoger opgeleiden, die het koninkrijk massaal ontvluchten.

Ze zijn vooral gefrustreerd over de vele beperkingen die een vrouw dagelijks ondervindt. Hoogopgeleid of niet, als vrouw is het verboden om te werken. Dit is tegen de religieuze wetgeving, die nog veel strenger is dan in het conservatieve Iran.

„Soms vraag ik me wel eens af hoe lang de westerse wereld nog blijft toekijken”, benadrukt de in een strakke roze jurk geklede Ramda. „Dertien jaar geleden zou het allemaal in ons voordeel veranderen”, voegt de 31-jarige advocate er strijdlustig aan toe.

Op een novemberavond in 1990 daagden vijftig vrouwen -allen academici- de koninklijke familie en de geestelijken van Saudi-Arabië uit. Met toeterende auto’s reden zij door Jeddah richting een van de paleizen. Om de gemoederen te sussen werden diverse hervormingen toegezegd, maar sindsdien is er nagenoeg niets veranderd. „Wij mogen zelfs geen auto rijden,” zucht rechtenstudente Heba terwijl ze nog een slok bier neemt.

De mutawaeen, de machtige religieuze politie in het koninkrijk, houdt elke hervorming uit angst voor „westerse verloedering” van de heilige plaatsen Mekka en Medina tegen. Heba ergert zich vooral aan de voorkeursbehandeling die de oliestaat geniet: „Zolang je het vriendje van de Verenigde Staten bent, kun je met alles wegkomen.”

De situatie in de afgelopen maanden wordt met de dag slechter. Bijna elke dag is er wel een schietpartij, met als resultaat dat de kloof tussen conservatieve en gematigde moslims steeds groter wordt. Deze laatste groep is tegen het stelsel van strenge regels en vreest zelfs een verdere opmars van het extremisme. Een van de meest vooruitstrevende personen van deze stroming op dit moment is oud-imam Mansour al-Noqaydan.

Al-Noqaydan reist al maanden door de regio en vraagt aandacht voor de rechten van de vrouw en de relatie met het Westen. „In de koran staat nergens dat vrouwen geen advocaat of rechter mogen zijn”, legt hij na afloop van een lezing op de Amerikaanse universiteit in Beiroet uit.

Zeker 300 vrouwen uit diverse Arabische landen geven hem een staande ovatie voor zijn innovatieve toespraak. „De vrouw is gelijk aan de man”, glimlacht de oud-imam. Precies de woorden die hij moet zeggen om zich geliefd te maken. De ban op autorijden is volgens hem „helemaal te belachelijk voor woorden.” Het gebrek aan discussie binnen de islam is volgens Al-Noqaydan „het grootste gevaar” van deze tijd.

Het lijkt er op dat de koninklijke familie de kritiek van hervormers zoals Al-Noqaydan nu wel serieus moet nemen. De situatie is ook op het economische vlak schrijnend; meer dan 55 procent van de afgestudeerden in Saudi-Arabië is vrouw, en dat terwijl 30 procent van de arbeidsplaatsen wordt vervuld door buitenlanders. Het jaarinkomen van een gezin daalde in twintig jaar dramatisch van 22.000 euro in de jaren ’80 naar 7000 euro in 2003.

De recente golf aanslagen heeft de ogen van de koninklijke familie wagenwijd geopend; veel vrouwen zijn het sombere leven tussen de strengconservatieven beu en verruilen het land voor modernere Arabische staten zoals Libanon of Jordanië. „Wij zijn te hoog opgeleid om de rest van ons leven thuis te zitten en schoon te maken”, roept de 25-jarige Fatima boos.

De conservatieven zijn volgens rechtenstudente Heba „ernstig geestesziek” en alleen rustig te houden als een vrouw als schaduw door het leven gaat. Heba: „Zij haten vrouwen en wij hebben daar genoeg van.” Het is van de gezichten af te lezen dat de verwachting „dat er ooit iets zal veranderen” erg laag is. „Het enige waar wij goed voor zijn, is onze man verzorgen - en dat moet afgelopen zijn.”