Het restauratiewerk begint in juli en gebeurt „op zaal”, zodat het publiek het beroemde schilderij uit 1642 kan blijven bekijken. Volgend jaar is het Jaar van Rembrandt, ter gelegenheid van zijn 350ste sterfdag.

De restauratie van De Nachtwacht voor de ogen van het publiek is een spannende klus voor de onderzoekers en restauratoren van het Rijksmuseum. „Het is toch wel een droom voor restauratoren met zo’n doek te werken”, zegt hoofd van het restauratie-atelier schilderijen bij het museum, Petria Noble. „Het is zo’n belangrijk en groot stuk.”

Aan het proces ging jaren aan voorbereiding vooraf. „We hebben een redelijk idee wat ons te wachten staat, maar er komen altijd nieuwe ontdekkingen naar voren”, aldus Noble. Ze vergelijkt het proces met een ziekenhuisbezoek. „Aan de hand van allerlei onderzoeken krijgen we een goed beeld en kunnen we een diagnose en behandelplan maken.”

Bij het onderzoek, dat naar verwachting een aantal maanden duurt, komen de nieuwste technieken voorbij. Hiermee brengt het museum onder meer het kleurgebruik precies in kaart. Aan de hand van een heel hoge fotoresolutie en computeranalyse kan het enorme zeventiende-eeuwse doek van Rembrandt van Rijn millimeter voor millimeter worden gescand.

Volgens Noble is bij de gebruikelijke controles van de conditie van het schilderij al duidelijk geworden dat er veranderingen zijn opgetreden. „Zo is de kraag van Frans Banninck Cocq niet meer wit en door een waas is op de achtergrond de diepte een beetje verloren gegaan.” Dat komt volgens haar onder meer door de veroudering van het vernis en de verf.

Met De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn (1606-1669) is sinds de voltooiing in 1642 al heel wat gebeurd. Zo werd het schuttersstuk al meerdere keren gerestaureerd. Dat moest niet alleen vanwege het behoud, maar ook een paar maal omdat het was beschadigd, ruim een eeuw geleden bijvoorbeeld al door een verwarde man die er met een schoenmakersmes een kras op maakte.

Ook werden er ooit stukjes van afgesneden, maar dat was destijds normaal, om het beter te laten passen in een ruimte.

Rembrandts beroemdste werk gaat door het leven als de Nachtwacht, maar dat is niet de oorspronkelijke naam. Afgebeeld is de compagnie of het korporaalschap van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch, waarnaar het aanvankelijk ook werd genoemd. Het heet vermoedelijk De Nachtwacht omdat inmiddels verwijderde bruine vernislagen lange tijd hebben doen denken dat het om een nachttafereel ging.

Het schilderij werd in 1642 niet enthousiast ontvangen. De compagnie zou zelf niet erg tevreden zijn geweest. De opstelling van de mannen werd te wanordelijk gevonden en lang niet iedereen stond er naar zijn zin op. Later werd de artistieke vrijheid die Rembrandt zich zo permitteerde, juist geprezen als origineel en vernieuwend. Dat was mede de oorzaak van de enorme faam van het werk: geen statig stelletje, maar bijna een momentopname.

Het is meer dan 40 jaar geleden dat de laatste grote restauratie van De Nachtwacht plaatsvond, naar aanleiding van een aanval met messteken in 1975.

Lees hier het artikel uit 1975 over de beschadiging van de Nachtwacht.