Een van hen besluit zijn herinneringen aan deze gesprekken te boekstaven als hij hoogbejaard is; in zijn terugblik ”Mensen van licht en steen” legt hij de focus beurtelings bij elk van deze vrienden en zo schetst hij de achter hen liggende ruim zestig jaren in een onderhoudend verhaal met zeer wisselende emoties.

Frans Willem Verbaas, de auteur van deze roman, is sinds 2014 predikant bij de Protestantse Gemeente in Heusden, dus kon hij voor zijn achtergrondonderzoek dicht bij huis blijven. Voor in het boek staat een plattegrond van het stadje met de namen van enkele straten die in het boek voorkomen. Dit kaartje heb je niet nodig om het verhaal goed te kunnen volgen, maar het effect ervan is dat het samen met de beeldende beschrijvingen –wellicht onbedoeld– nieuwsgierig kan maken naar de vraag hoe dit vestingplaatsje er in het echt uitziet. In dat geval zou je dus kunnen spreken van een ”literaire promotie”.

Zoals alle mensen maken de vier vrienden, en later ook hun kinderen, in hun leven vele ups en downs door en die komen dan ook aan de orde in de ruim twintig hoofdstukken. Er vinden huwelijken plaats, maar ook scheidingen en overspel komen voor. Een van de personages worstelt jarenlang met zijn geaardheid, maar maakt als bejaarde toch nog een aantal gelukkige jaren door. Een jonge man slaat de hand aan zichzelf, een ander personage overlijdt aan kanker, weer een ander komt om bij een ongeluk en zo laat dit boek verschillende kanten van het leven zien, waar de een meer en de ander minder mee te maken krijgt.

De algemene sfeer in het boek is gemoedelijk. De rooms-katholieke Nard Lakerman (”Lakermannetjes, zakenmannetjes”) ligt nog weleens in de clinch met de socialistische, ongelovige lasser Levien Verdonk, maar ook met de hervormde Gijs Vos, die hij ”pikker” noemt; soms lopen ruzies even hoog op, maar uiteindelijk verzoenen de vier zich altijd weer met elkaar. Sinds hun ontmoetingen vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog is hun leus immers ”niet terugzeuren” en die levenshouding streven ze alle vier na, ook als er best reden tot klagen is.

Het is Verbaas gelukt om de vrienden als levensechte mensen weer te geven in wie je je kunt inleven en naar wie je nieuwsgierig blijft, zolang het boek nog niet uit is. De variatie in gebeurtenissen is goed gedoseerd en zo schotelt het boek nu eens hilarische beschrijvingen voor, maar dan weer droevige episodes en een scala aan tussenliggende min of meer emotioneel geladen gebeurtenissen.

Op de stijl is hier en daar wel wat aan te merken en ook de humor van Verbaas zal niet iedereen aanspreken, maar al met al is ”Mensen van licht en steen” een boeiend boek dat goed wegleest.

Ondertussen schetst de roman ook een kritisch beeld van de gang van zaken rond de restauratie van de binnenstad van Heusden in de jaren zeventig: „De straten van de Vesting kregen zo het aanzien van een kundig gerenoveerd gebit, waarvan alleen kenners nog konden zien welke tanden echt en welke vals waren.” De populaire burgemeester die de drijvende kracht achter dit project was, liet het stadje na zijn vertrek echter vrijwel failliet achter; de gemeenteraad had niet ingegrepen of niet willen ingrijpen, wellicht veroorzaakt door de vrees dat kritiek op de populaire burgemeester gezien zou kunnen worden als heiligschennis.

Boekgegevens

”Mensen van licht en steen”, Frans Willem Verbaas; uitg. Mozaïek, Utrecht, 2018; ISBN 978 90 239 5199 5; 282 blz.; € 19,99.