Conservatoren René en Theo van Mierlo staan voor het grootste werk in deze expositie. Het 3 meter brede schilderij toont een panorama van het stadsfront, geschilderd vanaf de plaats waar nu station Kampen is. Het is het bekende beeld van de stad, ergens tussen 1664 en het einde van de zeventiende eeuw geschilderd door een onbekende meester. Het doek staat al jaren in het depot. „Misschien heeft het vroeger in de hal van het stadhuis gehangen, we weten het niet”, zegt Theo van Mierlo.

De conservator toont met zijn vinger een nauwelijks zichtbaar geschilderd ijzeren stangetje achter een kruis op de Bovenkerk. „Dit werk klopt tot in detail. Dit stangetje zit er nu nog altijd.” De imposante stadsmuur en de oude houten brug over de IJssel zijn inmiddels verdwenen.

Dat is ook te zien op andere werken die in het Oude Raadhuis van Kampen –nu het Stedelijk Museum– hangen. De beide conservatoren willen de stad als organisch geheel tonen. Dat wat bleef en dat wat verdween, weergegeven door kunstenaars op doek.

Pierre Cuypers

De expositie toont stadsgezichten die soms nog maar zelden aan het publiek getoond worden. De grote architect Pierre Cuypers –bekend van onder meer het Centraal Station in Amsterdam– heeft het 3 meter lange werk wel gezien. Cuypers restaureerde in 1907 en 1908 het gotische huis uit omstreeks 1500. „Mede op basis van dit schilderij is de topgevel hersteld. Hierop is te zien dat er pinakels op het huis hebben gezeten.” Daarnaast had Cuypers veel aan de hulp van Kampenaar Arend Jan Reijers. Ook tekeningen van hem uit begin 20e eeuw zijn in de expositie opgenomen.

Het topstuk is maar zelden voor publiek te zien. Het schilderij ”IJsvermaak buiten de muren van Kampen” van de beroemde schilder Hendrick Avercamp uit circa 1615 is in particulier bezit. „Dit is een van de weinige voorbeelden waarbij Kampen vanaf de landzijde getoond wordt. Je ziet dus de ‘achterzijde’ van de stad. De voorzijde, met het rivierfront, was voor kunstenaars veel interessanter”, stelt René van Mierlo.

Betrouwbaarder

Bovendien is dit een van de oudste schilderijen van Kampen, vult Theo aan. „Avercamp gebruikt Kampen hier als decor. Omdat het zijn eigen stad is, is het betrouwbaarder dan dat hij uit fantasie gewerkt zou hebben. Maar ook hier is de stad als entourage gebruikt.” Het verhaal gaat dat twee figuren linksonder op het ijs Hendrick zelf en zijn broer zijn. „Of het zo is, weten we niet.”

In de expositie zijn 47 werken opgenomen. Wekenlang struinden de conservatoren door depots op zoek naar bruikbaar materiaal. Ze hadden de keuze uit honderden werken. Het werk van Avercamp werd uitgeleend omdat de conservatoren de eigenaar herinnerden aan een eerder gedane belofte. Ze willen de stad tonen als levend organisme. „Van gotiek tot Amsterdamse school. Dingen verdwijnen en er komen nieuwe voor in de plaats”, zegt René van Mierlo. „Ik hoop dat bezoekers hierna de stad in gaan. Niet om te shoppen, maar om de stad te bekijken.”

De expositie ”Beeld van een stad. Vijf eeuwen zicht op Kampen” is tot 2 december te zien in het Stedelijk Museum Kampen.