Mirck maakte zijn opmerking tijdens de eerste landelijke Dorpskerkendag, die in de Dorpskerk van het Utrechtse Maarn werd gehouden. De maandagse bijeenkomst trok met 200 belangstellenden een volle kerk, ongeveer het dubbele van het gemiddelde aantal zondagse bezoekers. Veel dorpskerken trekken op zondag veel minder bezoekers of staan leeg – en daarover ging het tijdens de Dorpskerkendag.

Ambassadeurs

Het platform Dorpskerkenbeweging van de Protestantse Kerk in Nederland, dat tijdens de bijeenkomst werd gelanceerd, is bedoeld om kerk en dorp in een veranderende tijd meer op elkaar te betrekken. Kerken kunnen ervaringen delen en elkaar inspireren en helpen, is de gedachte.

Drie „dorpskerkambassadeurs” steunen de dorpskerkenbeweging: Jolanda Tuma, kerkelijk werker in Winsum-Halfambt, doet dat voor Noord-Nederland; ds. Betsy Nobel, predikant te Terwolde en De Vecht, staat paraat in Midden-Nederland en Mathilde Meulensteen, kerkelijk werker in Oudelande en Nieuwdorp, helpt gemeenten in Zuid-Nederland.

Ontmoetingsplaats

De organisatie had een spreker van buiten de kerk ingehuurd om zijn mening over dorpskerken te vertolken. Koos Mirck van de LVKK vertelde dat hij de kerk als kerkganger maar zelden vanbinnen ziet, maar dat hij tegelijkertijd vindt dat kerken zoveel mogelijk behouden moeten blijven voor het dorp. Naar zijn mening moeten ze dan wel een andere koers gaan varen.

De kerk is zich vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw aan het vervreemden van het dorp, stelde Mirck. „Ze trok zich steeds meer terug en in haar plaats kwamen het dorpshuis, de voetbalkantine en het café, die de rol als ontmoetingsplaats van de kerk overnamen.”

Oss

Mirck ziet niet zoveel in de nieuwe rol van de kerk als centrum voor stilte. Hij verwees naar het ernstige treinongeluk vorige week in Oss, waarbij vier kinderen omkwamen. „Honderden mensen kwamen bloemen brengen. De kerken en moskeeën in Oss gingen open, maar toen de camera’s weg waren, kwamen er maar zo’n twintig mensen naartoe.”

Mirck pleitte voor de functie van de kerk als ontmoetingsplaats. „Kerkleden moeten met de dorpsgemeenschap in gesprek om te praten over de nieuwe functie van de kerk.”

Dat gesprek heeft volgens hem enige haast, omdat de toekomst van andere gebouwen –het dorpshuis, de leegstaande dorpsschool, het verzorgingstehuis– ook in het geding is. In het Friese dorp Rottevalle zag hij een nieuw dorpshuis, terwijl er een prachtige kerk vlakbij dat gebouw stond. Het bleek dat er bij de totstandkoming geen contact met de kerk was geweest. „Men had samen moeten kijken naar nieuwe functies”, vindt hij.

Kerkenvisie

Prof. dr. Todd Weir, directeur van het Centrum voor religie en erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen, zei dat we leven in een postseculiere tijd, waarin meer en meer behoefte komt aan ethische bronnen die door religie worden geboden. Hij verwees hierbij naar minister van Cultuur Van Engelshoven, die plaatselijke gemeenschappen onlangs opriep om op hun lege kerken te reageren met nieuwe „kerkenvisies”.

Weir wees er verder op dat Stichting Oude Groninger Kerken en Stichting Alde Fryske Tsjerken bezig zijn met het vinden van nieuwe toepassingen voor de kerken waarvoor ze zorgen. „Ze verleggen het accent van alleen het tastbare materiaal naar het behoud van het immateriële erfgoed.”

De hoogleraar herinnerde aan een evenement vorig jaar in het Groningse dorp Eenrum, ”Kerk in het Dorp”. „De kerkelijke gemeente verliet het kerkgebouw en ontmoette het dorp in de kerktuin, wat er toe leidde dat men de niet-kerkelijke mensen tegemoetkwam. „Het betekende dat de gemeente het christelijk geloof niet tot voorwaarde van het gesprek maakte omdat het geloof tegenwoordig mensen kan verdelen. Het uitgangspunt was eerder gemeenschap en communicatie.”

Een vragensteller merkte op dat dorpsgemeenschappen zich hebben verwijderd van de kerk omdat het in de kerkgemeenschap over de inhoud van het christelijk geloof gaat. Mirck: „Die inhoud maakte dat de kerk zich vervreemdde van de dorpsgemeenschap.”

Boek

Tijdens de Dorpskerkendag vond ook de presentatie plaats van het boek ”Sporen van God in het dorp” van dr. Jacobine Gelderloos. Het is een uit het Engels vertaalde en vereenvoudigde versie van haar dissertatie ”Meaningful in the margins. Churches and quality of life in the Dutch countryside”, waarop ze begin september promoveerde aan de Protestantse Theologische Universiteit te Groningen. Gelderloos is als „verbindend specialist gemeenteopbouw” verbonden aan de Dorpskerkenbeweging.

Lees ook:

Jacobine Gelderloos promoveert op rol en betekenis dorpskerken (rd.nl, 06-09-2018)