Jom Kipoer is direct te herleiden tot het Oude Testament. De Bijbelse voorschriften voor dit belangrijkste Joodse feest zijn te vinden in Leviticus 16. Op Jom Kipoer ging de hogepriester het heilige der heiligen binnen ter verzoening van zichzelf en het volk.

Na de vernietiging van de tempel kreeg het feest een andere invulling. De kern bleef ondertussen gelijk: Jom Kipoer is het feest van verzoening.

Jom Kipoer heeft een lange voorbereidingstijd. Tien dagen lang liggen volgens de Joodse traditie de levensboeken geopend voor God. Jom Kipoer is het moment waarop Hij oordeelt en beslist over ieders levensloop voor het nieuwe jaar.

Vasten

Het feest begint bij zonsondergang. Dan gaan ook de vijf onthoudingen in. Ruim 24 uur wordt er niet gegeten, gedronken en draagt men geen leren schoenen. Verder geldt er een verbod op seksuele omgang en wast men zich niet. De onthoudingen symboliseren toewijding aan en verootmoediging voor God. Het is niet gebruikelijk dat men zich vlak voor de vastentijd nog snel even volstopt. Er geldt: „Wie de Grote Verzoendag geestelijk smaakt, wordt nauwelijks geplaagd door honger of dorst.”

Opvallend is het grote draagvlak in de samenleving voor Jom Kipoer. Niet alleen religieuze Joden, maar ook een aanzienlijk deel van de seculiere Joden vast tijdens het feest. Ook digitaal vasten is populair. Veel Israëliërs schakelen hun mobiele telefoons uit en televisiezenders stoppen met uitzenden. De auto wordt ook een dag niet gebruikt. Dit laatste heeft tot gevolg dat de straat verandert in één groot speelterrein.

Veel Joden brengen een groot deel van Jom Kipoer in de synagoge door. Direct na zonsondergang begint de intense Kol Nidree-avond, genoemd naar het belangrijkste gebed van die avond. Veel attributen in de synagoge zijn met witte kleden bedekt. Ook een deel van de aanwezigen draagt witte kleding. Het symboliseert de reinheid die past bij de ontmoeting met God. Na de formele plechtigheid blijft de synagoge de hele nacht toegankelijk om te bidden.

Ook de volgende dag wordt grotendeels in de synagoge doorgebracht. Onder aanvoering van de chazan, de voorzanger, volgt een samenzijn vol verootmoediging, gebed en lofprijzing. Een eeuwenoude liturgie is daarbij leidend. Daarin wordt vaak een link gelegd met handelingen die beschreven zijn in Leviticus 16.

Sjofar

De urenlange bijeenkomst in de synagoge eindigt met het driemaal uitspreken van het ”sjema” (Deut. 6:4) en het zevenmaal uitroepen: „De Eeuwige, Hij is God!” (vgl. 1 Kon. 18:39). En dan, vlak voordat de zon ondergaat, klinkt nog eenmaal de roep van de sjofar. Jom Kipoer is ten einde.

De auteur werkt in Jeruzalem als Israëlconsulent voor het Centrum voor Israëlstudies (hetcis.nl). Een jaar lang schrijft hij op elke Joodse feestdag een bijdrage. Deel 2: Jom Kipoer.