Tara Westover (1986) is een Amerikaanse historica die opgroeit in een mormoons gezin in de staat Idaho. De bergen lenen zich voor een geïsoleerd bestaan zonder school, artsen of externe instanties die een oogje in het zeil houden. Een bestaan waarin zelfs de aangifte van een geboorte kan worden nagelaten. Westover is de jongste in een gezin van zes broers en zussen. Haar ervaringen in het gezin beschrijft ze in ”Leerschool”, inmiddels een wereldwijde bestseller.

In je lezershoofd vormt zich een beeld van een moeilijke jeugd in de ban van geloof, in dit geval het mormonisme. De kinderen worden voorbereid op het einde van de wereld. Maar onderdrukking in de context van religie is eerder een zaak van persoonlijkheidsstoornis dan dat God hiervoor verantwoordelijk gehouden kan worden. Tara’s vader treedt verwoestend voor zijn omgeving op en helaas biedt de moeder geen tegenwicht maar beweegt ze met haar man mee. De gevolgen zijn heftig.

Vader zorgt met zijn sloperij voor eigen inkomsten, moeder is vroedvrouw en natuurgenezer. Als de kinderen het lezen aangeleerd hebben, eindigt hun scholing. Volgens de vader leren ze in het ruige slopersleven verder ruim voldoende.

Universiteit

Tara’s broer Tyler is in staat weerstand te bieden aan de druk die hem wordt opgelegd en neemt zijn toevlucht tot boeken en scholing. Omdat hij uit de gemeenschap wordt gestoten ziet Tara hem maar zelden, maar Tyler dringt er bij haar op aan om dezelfde keus te maken. Na enorm veel twijfels zet Tara op haar 17e inderdaad die stap. Ze meldt ze zich aan bij de Brigham Young University in Utah, die thuis geschoolde studenten aanneemt. Aan Trinity College in Cambridge haalde ze in 2014 haar doctorsgraad in geschiedenis.

De kloof die Westover op school ervaart is groot. De meest basale zaken als het gaat om de geschiedenis en de omgangsvormen zijn haar vreemd. Het kost haar veel inspanning om zich te ontwikkelen, terwijl ze zich voortdurend in een loyaliteitsconflict bevindt. De druk die vanuit de gemeenschap op haar wordt gelegd om terug te keren is enorm.

Het milieu waarin Tara opgroeide is niet alleen letterlijk maar ook figuurlijk slopend. De leefomstandigheden zijn erg onveilig. In haar boek beschrijft ze talloze, vaak heftige, ongelukken en verwondingen die in haar omgeving voorkomen. Ze noemt hersenbeschadigingen, vernielde of zelfs vermiste lichaamsdelen, verbrandingen die versmelting van lichaamsdelen tot gevolg hebben. Het lijkt bijna onvoorstelbaar dat een leven erna nog mogelijk is.

Effect

Daarnaast is Tara het slachtoffer van heftige mishandelingen door haar broer Shawn. Desondanks bezitten haar ouders op het laatst een weergaloze villa en een bloeiend medicinaal centrum waarin tientallen medewerkers wordt aangestuurd.

Misschien ligt het eraan dat ik niet in de Amerikaanse bergen opgegroeid, maar blootgesteld ben aan Zeeuwse winden, maar af en toe bekruipt me bij die heftige passages het ongemakkelijk gevoel dat het realiteitsgehalte twijfelachtig is. Tegelijkertijd weet ik niet zeker of dat laatste van heel groot belang is. Tara Westover noemt haar boek een memoir. Het verschil met een biografie is dat een memoir vooral bepaalde ervaringen uit een leven licht om een punt te maken; een biografie laat het totaal aan chronologische gebeurtenissen uit iemands leven zien. En of nu alles wel of niet precies waar is, Westover wil een punt maken: wat is het effect geweest van zo’n wurgende opvoeding en hoe kan ze desondanks een persoonlijkheid worden die geheeld is en eigen keuzes maakt?

Omvergeblazen

Het is vooral op dat punt dat het boek me omvergeblazen heeft. Westover heeft bijna verbijsterend goed beschreven hoe verwoestend de druk van deze vader met zijn bipolaire of narcistische persoonlijkheidsstoornis is geweest. Met zijn verdeel-en-heerspolitiek verandert hij zijn gezin in een kamp waarin voor- en tegenstanders voordurend strijd met elkaar leveren. Zelfs de verstandigste broers en zussen kozen partij voor hun vader, terwijl elke vrije persoon zich wel twee keer zou bedenken voordat hij zo’n dwaallicht zou volgen. Als ingewijde kan Tara dit proces als geen ander nauwkeurig schetsen.

Nadat ze ten langen leste het contact met haar ouders verbroken had, voelde ze zich een tijd lang bevrijd. Totdat ze merkte dat haar persoonlijkheid gebaseerd was op haar ‘rariteit’ als mormoonse met een zeer bijzondere achtergrond. Op een bepaald moment besefte ze dat ze „in haar eigen hoofd wil wonen.” En daar is ze goeddeels in geslaagd. Het is bijzonder dat uit zo’n situatie van diepe mishandeling zo’n sterke persoon kan ontstaan. Tot op dit moment blijft de situatie van verdeeldheid in het gezin voortduren en heeft Westover (ze woont in Londen) met maar drie broers contact. De anderen zien haar, in navolging van de vader, als belichaming van het kwaad.

Ik kan het lezen van dit boek aanraden. Het is verstandig die dag leeg te laten in je agenda; in één keer doorlezen ligt voor de hand.

Boekgegevens

Leerschool, Tara Westover; uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 2018; ISBN 978 90 031 0570 3; 399 blz.; € 22,99.