In de supermarkt kun je tegenwoordig biologische zuivel kopen in „onze natuurvriendelijkste verpakking ooit”. Prachtig natuurlijk, ik koop nooit meer zuivel in een andere verpakking. Maar wie iets verder over deze verpakking en het bewuste zuivelbedrijf nadenkt, voelt zomaar drie vragen opkomen.

Waarom heeft deze verpakking nog wel een plastic dop? Vroeger hadden melkpakken ook geen plastic dop. Het kan dus prima zonder en dat scheelt weer plastic. En waarom wordt dit pak alleen gebruikt voor biologische zuivel? Nu wordt voor consumenten die geen biologische zuivel willen een niet-duurzame verpakking gekozen. Als je echt duurzaam wilt zijn, ligt het voor de hand om deze verpakking voor alle zuivel te gebruiken.

En hoe kan een zuivelbedrijf dat zich graag als zo duurzaam profileert tegelijk Europees melkpoeder in Senegal op de markt brengen, met als groot risico dat de lokale melkveehouders niet overleven en als vluchteling op weg gaan naar Europa?

Het is een beeld voor hoe wij in onze maatschappij in het leven staan. Zomaar laten we ons in de luren leggen: we worden blij gemaakt met een kleine stap in duurzame richting, terwijl keuzes die niet duurzaam zijn of onrecht tot gevolg hebben, verzwegen worden. Een ethisch goedmakertje als zoete lolly, zodat we ons prettig voelen en vervolgens doorleven op de oude voet. Wanneer worden we wakker?

Blijven dutten is eenvoudig. De Franse filosoof Blaise Pascal (1623-1662) waarschuwt in zijn ”Gedachten” voor „verstrooiing”, waardoor we voorbij kunnen leven aan wat niet klopt en ons hart onrustig maakt. Zoals altijd en overal is er ook in onze wereld genoeg verstrooiing te vinden: filmpjes, games, roddels over beroemdheden, reclame, de laatste likes en updates op social media en noem maar op. Dit leidt af en voelt even goed. We vullen onze tijd ermee. En, wat niet onderschat moet worden: we raken gewend aan korte, hapklare boodschappen. Ondertussen verliezen we het vermogen om aandachtig na te denken.

Het leven is vaak niet hapklaar, maar vraagt om aandacht, om concentratie, om denkvermogen. Door alle verstrooiing verliezen we ons kritisch vermogen en laten we ons gemakkelijker met een kluitje in het riet sturen, bijvoorbeeld door een natuurvriendelijke verpakking.

Intussen hebben we een enorme behoefte aan mensen die hun kritisch denkvermogen hebben ontwikkeld en hebben geleerd om eigen keuzes te maken. Anders zijn we druk, druk, druk – genietend van verstrooiing – en kijken we voorbij aan wat er mis gaat en doen we niks. Denk aan de uitkeringsfraude door Poolse arbeidsmigranten die bekend was bij het UWV, aan het witwassen van geld bij ING, terwijl de systemen aangaven dat er iets mis was, aan dividendbelasting en de belangen van een paar grote bedrijven, enzovoort.

Als we met elkaar niet steeds weer opnieuw onze kritische vermogens trainen, laten we ons meevoeren door de neoliberale machten van onze tijd en laten we onze kinderen vormen tot neoliberale mensen met een prachtig moreel duurzaam vernisje. En we gaan door met onze dans op de vulkaan.

Ze zeggen dat de tijd van de grote verhalen voorbij is. Wat een onzin! Wie weet is de tijd van de moderne ideologieën voorbij. Maar als we iets nodig hebben, is dat een groot verhaal dat ons de ogen opent voor de nadelen van de neoliberale ideologie en de sterke doorwerking daarvan in de wereld om ons heen.

Het beste verhaal blijft dan dat van Jezus Christus en van Gods komende koninkrijk. Dat verhaal verdient het om je tanden in te zetten, aandachtig en geconcentreerd. Wie dat doet, zal wakker worden en opstaan uit de dood: leren beoordelen en kiezen vanuit dat verhaal, en gevormd worden naar het beeld van Jezus Christus.

De auteur is universitair docent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.