Op sommige plaatsen in Nederland viel in augustus bijna 150 millimeter regen. Toch is het neerslagtekort nog altijd buitengewoon hoog; in De Bilt zo’n 300 millimeter. Het tekort zal in de komende weken waarschijnlijk alleen maar oplopen, omdat een nieuwe periode van droogte zich op de weerkaarten aandient. Zo is 2018 nog steeds in de race om 1976 op te volgen als droogste jaar ooit, voor zover bekend.

De droogtemaatregelen –die begin juli al genomen werden– blijven daarom voorlopig van kracht. Dat maakte het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat donderdag bekend.

Aardappeloogst

Na de droogte van 1976 waren de gevolgen lang merkbaar. De oogst viel bijvoorbeeld tegen en sommige gewassen gingen dood, waardoor de prijs van groenten en fruit steeg.

Ook dit jaar zullen er gewassen schaars worden. De suikerbietenoogst bijvoorbeeld zal naar verwachting zo’n 20 procent minder opbrengen dan normaal, denkt Gerard van der Linden, onderzoeker aan Wageningen University en Research (WUR). De aardappeloogst zal dit jaar ook niet veel opleveren. Dat betekent dat patat duurder wordt en er volgend jaar minder pootaardappelen zijn. Of dat voor tekorten gaat zorgen? Van Vliet: „Ik sluit het niet uit. Aardappelen zijn niet lang houdbaar, dus er is geen overschot van vorig jaar waar we op kunnen teren.”

Ook de flora en fauna in de Nederlandse natuur krijgen dit jaar een knauw. Volgens Arnold van Vliet, bioloog aan de WUR, komt dat vooral doordat de droogte de samenstelling van de grond verandert. Hij noemt vermesting, verzuring en verzilting als grootste problemen.

Vermesting komt veel voor in veengebieden. „Veen bestaat uit plantenresten. Die verrotten niet, omdat veengebieden kletsnat zijn. Door het water komen de resten niet in contact met zuurstof, een essentiële stof voor het verrottingsproces. Door dat lage waterpeil kan er wél zuurstof bij de plantenresten komen. Die verrotten daardoor. En bij dat proces komen veel broeikasgassen vrij. Stikstof bijvoorbeeld. Veel planten kunnen daar niet tegen”, legt Van Vliet uit.

De lage grondwaterstand geeft nog een probleem: verzuring. In de Nederlandse landbouwgrond wordt ieder jaar veel mest geïnjecteerd. In die dierlijke ontlasting zitten veel stoffen met een lage zuurgraad. Normaal gesproken wordt dat redelijk geneutraliseerd door grote buffers kalkrijk water die diep in de grond zitten. Kalk neutraliseert zuur. Door de lage grondwaterstand kan dat kalkrijke water echter niet bij de wortels van planten komen. Zo wordt de grond steeds zuurder. En daar kunnen veel planten niet tegen. „Dat probleem verspreidt zich overigens ook naar niet-landbouwgebieden”, benadrukt Van Vliet. „Heide heeft er bijvoorbeeld veel last van.”

Een derde probleem is verzilting. „Dat probleem speelt vooral in het westen. Zout zeewater dringt het land binnen, omdat er te weinig afvoer is van zoet water. Ook dat is funest voor veel plantensoorten.”

Al deze problemen komen in Nederland sowieso al voor, maar de droogte versterkt deze milieuproblemen, stelt Van Vliet.

Hagedissen

Planten lijken dus de eerste slachtoffers. „Voor bepaalde dieren zal dat later een probleem worden. Doordat veel heide dood is gegaan, zullen hagedissen het bijvoorbeeld lastig krijgen”, denkt Van Vliet. „Voor veel andere diersoorten is het afwachten hoe zij reageren op de droogte.”

Stichting Ravon deed onderzoek naar het effect van de hitte en droogte op reptielen en amfibieën. „Voor reptielen als de muurhagedis en de ringslang was het een goede zomer. Er werden in augustus volop jonge dieren gemeld. Beide soorten hebben voor het uitbroeden van hun eieren hoge temperaturen nodig.”

Kikkers kunnen het volgens Ravon lastig krijgen. Veel kikkervisjes zijn doodgegaan, omdat de sloot of plas waar ze in zwommen, droogviel.

Natuurbescherming

Welke natuurverschijnselen de komende maanden precies toe te schrijven zijn aan de droogte is volgens Van Vliet lastig te zeggen. „Als een diersoort uitsterft, kan dat ook komen door de koude februarimaand van dit jaar. Welke gevolgen de droogte exact allemaal heeft, is van tevoren dus lastig te zeggen.”

„Flora en fauna zijn veerkrachtiger dan velen denken, maar in Nederland hebben we de natuur wel extreem onder druk gezet”, waarschuwt Van Vliet. „Europees gezien bungelt Nederland onderaan wat betreft natuurbescherming. Weersextremen zullen in ons land dus de grootste gevolgen hebben. Daarom moeten er structurele oplossingen komen.”