Het vervelende is dat de baas een belangrijke reden is dat je over een tijdje weer vakantie nodig hebt. Onderzoek laat zien dat veel stressfactoren op het werk te maken hebben met de leidinggevende. Stress door weinig steun bij dagelijkse werkzaamheden. Stress doordat verwachtingen onduidelijk zijn. Stress door een te hoge werkdruk. Stress doordat je weinig controle over het werk hebt of door weinig invloed op de inhoud ervan. Deze factoren hebben alles te maken met de invloed van een leidinggevende.

Het ironische is dat de meeste werknemers maar heel weinig contact met hun baas hebben. Misschien één keer per week of zelfs minder. Toch is juist deze baas een belangrijke stressfactor. Dus wat kun je eraan doen? Natuurlijk kun je op zoek gaan naar een betere baas of een betere werkplek. Maar er is geen garantie dat die andere plek echt beter is.

In een gegeven werksituatie zijn er verschillende manieren om met werkstress om te gaan. Wees allereerst alert op je goede of minder goede gewoonten, zoals eten, drinken, slapen, roken en sporten. Andere manieren zijn het goed managen van tijd en prioriteiten en het herverdelen van taken op het werk, samen met collega’s. Ook jezelf uiten is belangrijk als je stress wilt verminderen: wees assertief en kaart de dingen aan die beter kunnen. Zelfcontrole en feedback over jezelf zijn nodig om in ieder geval innerlijk controle te krijgen over je situatie, zodat je je niet door je emoties laat meeslepen. Als laatste zijn positief denken en jezelf goed voorbereiden op de stressvolle situatie zinvol.

De belangrijkste taak ligt uiteraard bij de leidinggevende zelf. Wat kan hij of zij veranderen om stress te verminderen? Uit mijn eerste college over organisatietheorie weet ik me nog te herinneren dat het daarin ging om verschillende vormen van leidinggeven. De mooiste vond ik wel het managing-by-walking-around. Leidinggeven door rond te lopen, en verder vooral niet al te veel te doen. Niet verwonderlijk is het dat mijn hoogleraar van toen, Mathieu Weggeman, later een veel verkocht boek schreef met als provocerende titel ”Leidinggeven aan professionals? Niet doen!”. Veel mensen, zeker professionals in beroepen die veel kennis vereisen, willen graag een mooi resultaat neerzetten. Maar een manager moet dus vooral niet te veel doen.

Dat lijkt niet zo moeilijk, maar valt in de praktijk tegen. Sturen op uitkomsten en niet op het proces klinkt goed als de resultaten goed zijn, maar wat doe je als het tegenvalt? Wijs je dan vooral op de tegenvallende resultaten? Ga je over tot micromanagement van een paar dingen? Het gevolg is soms dat er een vicieuze cirkel ontstaat: de medewerker raakt gedemotiveerd en de resultaten worden er niet beter op.

Een leidinggevende moet mensen motiveren. Belangrijker nog is dat hij niet demotiveert. Het effect van positieve woorden wordt razendsnel tenietgedaan door een enkele negatieve opmerking die blijft hangen. Zeker als de interactie erg beperkt is, moet je op je woorden letten. Toen ik vroeger met mijn rapport bij mijn vader kwam, keek hij er even naar en wees dan naar de 6,0 voor Engels. „Hoe komt dit? Kun je hier misschien harder aan werken?” Complimenten voor de mooie andere resultaten vielen weg. Wat bleef hangen, was het cijfer dat blijkbaar niet goed genoeg was.

Een leidinggevende moet vooral basisvoorwaarden voor goed en zinvol werk leveren. Zorgen voor een hitteschild tegen een overvloed aan regels en controleneigingen van de top. Helpen om sterke punten nog verder te verbeteren, in plaats van te focussen op die paar zwakke plekken. Een veilige omgeving bieden, waar fouten gemaakt kunnen worden. Alleen zo kunnen mensen gestimuleerd worden om creatief en innovatief te zijn. Zo ontstaat er een manier van werken waarbij positief resultaat zichtbaar is en er vooruitgang geboekt kan worden. Het is motiverend dat mensen zien wat ze maken en waar ze het voor doen, juist dat stimuleert om de volgende dag weer met plezier naar het werk te gaan.

Stress verminderen is dus hard werken. Voor de leidinggevende om de plek te bieden waar mensen kunnen floreren. Voor de werknemer om zich in te passen in de gegeven situatie en zich weerbaar op te stellen.

Elco van Burg is consultant bij Lentera Papua in Indonesië en universitair hoofddocent ondernemerschap en organisatietheorie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Reageren? rubriekforum@refdag.nl