De droogte van deze zomer heeft in Zeeland gezorgd voor een tweedeling: de bij hoogwater onderlopende buitendijkse schorren, de binnendijkse moerassen en de slootkanten zijn groen gebleven, de wegbermen en dijkhellingen zijn verdord. Op de Plaat van Oude Tonge lijken zelfs de duindoorns het te begeven. Op deze voormalige zandplaat komen de Grevelingendam en de Philipsdam bij elkaar.

Deze dammen maken deel uit van de na de watersnoodramp van 1953 opgezette Deltawerken, waar Meininger al tientallen jaren bij betrokken is in zijn functie van ecologisch adviseur bij Rijkswaterstaat. „De Zeeuwse binnendijken zijn vanouds rijk aan bijzondere planten”, vertelt hij. „Vooral toen er nog schaapskuddes graasden. Nu kost goed beheer kapitalen en verruigen de dijkvegetaties.”

Niet gemaaid

Tussen bosschages, kortgemaaid gras en weg- en parkeerplaatsverharding is één stuk nog niet gemaaid. Al snel blijkt waarom: het staat er vol met orchideeën. Uitgebloeid weliswaar, maar Meininger weet dat het de zeldzame moeraswespenorchis betreft.

Hij ontdekt er ook bloeiende planten. Voor de meeste moet je bukken, zo klein zijn ze. Ze zijn daarom niet minder mooi: sierlijke vetmuur, fraai duizendguldenkruid, geelhartje en kattendoorn, met hun witte of roze bloemen typisch planten voor het duin- en kustgebied. Volgens de kenner moet hier zelfs ergens de zeer zeldzame herfstschroeforchis groeien, maar daarvoor is het nog wat te vroeg. Dit is de enige plek in Zeeland waar dit onopvallende orchideetje voorkomt.

De ”Flora Zeelandica” beschrijft 13 inheemse soorten, bijna alle 1470 wilde planten van Nederland. Naast een uitgebreide beschrijving en een foto staat bij alle plantensoorten met minstens tien vindplaatsen een stippenkaart.

Zelfs hei

Verder wordt kort aandacht besteed aan nog eens 400 plantensoorten die incidenteel werden aangetroffen. „Zeeland heeft van bijna alle landschappen een beetje”, legt Meininger uit. „Zelfs hei, in Zeeuws-Vlaanderen; al is daar als gevolg van recreatie, verbossing, ontwatering en te veel stikstof weinig meer van over.”

De huidige verspreiding van de planten is vergeleken met een onderzoek uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. Een oud-medewerker van de provincie digitaliseerde de handgeschreven aantekeningen en de kaartjes uit een archief dat bijna bij het oudpapier was beland. Honderden vrijwilligers deden inventarisatiewerk en vijftien deskundigen namen de inleidende hoofdstukken voor hun rekening.

Het resultaat is een duizend pagina’s dik boekwerk dat dankzij subsidies kon worden opgemaakt en gedrukt. Alleen Drenthe en Noord-Holland beschikken over iets soortgelijks, maar dat is minder volledig. De vraag was groter dan verwacht, zegt Meininger, en de 1400 gedrukte exemplaren zijn bijna allemaal verkocht. Voor een herdruk is geen geld meer.

Meininger stuurt zijn auto richting de Philipsdam en parkeert bij het nieuwe windpark. „Hier groeiden hondskruid en honderden bijenorchissen. Nu is alles omgewoeld en is het de vraag wat er terugkomt. Schone energie heeft een prijs. Het probleem is hier dat er onder de nieuwe Wet natuurbescherming bijna geen orchideeën meer beschermd zijn. Onbegrijpelijk.”

Ogentroost

Wel vindt de Vlissinger een geelbloemige kleverige ogentroost, een zeldzame kustplant. Dan rijdt Meininger een lange strekdam op langs het Schelde-Rijnkanaal tot op een trailerhelling waar hij ooit de eerste bruinkopgors van Nederland ontdekte. „De vogelaars die nog diezelfde avond de strekdam zijn af gerend, hebben hem gezien. De volgende dag was hij verdwenen.”

Nu groeit er een zeldzame plant in het asfalt, een halve meter hoog, met geelbruine bloemen: donderkruid. De kalkminnende soort komt in zowel de duinen als in Zuid-Limburg voor. Zeeland blijkt een geliefd leefgebied voor tal van bijzondere wilde planten.

www.floron.nl/florazeelandica

Boekgegevens

Flora Zeelandica, Verspreiding van wilde planten in het Zeeuwse landschap in heden en verleden, Peter Meininger (red.); uitg. Floron, Nijmegen, 2018; ISBN 978 90 76181 38 7; 1008 blz.; € 35,-.