„Hier kunnen we onder het prikkeldraad door kruipen.” Archeoloog Martijn Reinders tilt een houten paaltje van de omheining een beetje omhoog. „Sorry, er is geen andere manier om dit weiland in te komen.” De zon brandt op de verdorde grasvlakte. Links is een grote spoorbrug zichtbaar. Iets verderop het land in stroomt de IJssel. „Daar bij de oever moeten we zijn.”

Op deze plek, vlak bij Westervoort, spotte een treinreiziger een paar weken geleden vanaf de spoorbrug een groene zigzaglijn in het gele, verdorde weilandgras. Via via kwamen de foto’s van dit fenomeen terecht bij Martijn Reinders (30), archeoloog bij Greenhouse Advies en sterk geïnteresseerd in vondsten uit de Tweede Wereldoorlog. In zijn vrije tijd doet hij onder andere onderzoek naar de Duitse linies in Gelderland. Enthousiast: „Ik moet bekennen dat ik een keer speciaal in de trein ben gestapt om de sporen vanaf de spoorbrug goed te kunnen zien.”

Frontgebied

De lijnen in het gras zijn zichtbaar geworden stukjes geschiedenis. Het zijn sporen van oude loopgraven, onderdeel van de Duitse linie vlak bij het oude Fort Westervoort. Na het mislukken van Operatie Market Garden en de Slag om Arnhem werd de regio Arnhem vanaf eind september 1944 frontgebied. Ongeveer 100.000 mensen moesten evacueren uit de omgeving. „Er bleef alleen een aantal mannelijke dwangarbeiders over”, zegt Reinders. „Zij moesten voor de Duitsers kilometers aan loopgraven, tankgrachten en mijnenvelden aanleggen, om de geallieerden tegen te houden.”

Hij rolt een oude luchtfoto van het gebied uit. „Kijk, deze is begin 1945 gemaakt door de geallieerden tijdens een verkenningsvlucht ter voorbereiding van hun bevrijdingsoperatie. Met deze scherpe witte kartellijn hebben ze de verdedigingslinie aangegeven.”

Na de oorlog zijn de loopgraven dichtgegooid. Nu, zo’n 73 jaar later, zijn ze door de droogte weer zichtbaar. In het gele gras naast de oever van de IJssel is een duidelijke, groene zigzaglijn te zien die tot in de verte doorloopt. Reinders: „Archeologen noemen dit ”crop marks”, of grondsporen.”

De sporen ontstaan doordat op plekken waar de grond vroeger omgewoeld is meer water achterblijft en plantenwortels dieper kunnen groeien. „Op de plek van de loopgraven is de grond 2 meter afgegraven en daarna weer teruggegooid. Die aarde is iets rijker aan voedingsstoffen. Daarom is het gras nog groen: het verdort minder snel dan het gras eromheen. Dat groeit op grond die niet open is geweest.”

Dronebeelden

De archeoloog is blij met de vondst. „Het is een bijzonder fenomeen. Ik heb het nog nooit eerder zo gezien.”

Samen met een aantal geïnteresseerde kennissen heeft hij inmiddels alles gedocumenteerd. Zo zijn er met een drone beelden gemaakt van de sporen. „Je weet natuurlijk nooit hoelang ze nog zichtbaar blijven.”

Officiële foto’s vanuit de lucht zijn er niet gemaakt. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, verantwoordelijk voor de bescherming van het Nederlandse erfgoed, heeft ook geen plannen in die richting.

Luchtfotografie

Jammer, vinden verschillende Nederlandse archeologen. „In Nederland is luchtfotografie een ondergeschoven kindje geworden. Het is geschrapt uit het onderwijs en het is geen standaardmethode meer in de archeologie”, zei archeoloog Anke Stoker vorige week tegenover de NOS.

Een ander vaak gehoord argument: dat Nederland al uitgebreid van boven in beeld is gebracht. „Dat is zeker zo, maar sporen komen en gaan. Iets wat de ene week zichtbaar is, is een week later weer verdwenen. Onderzoek is dus steeds opnieuw en in verschillende seizoenen nodig.”

serie Zomerdroogte

Dit is deel 10 in een serie over de zomerse droogte. Donderdag deel 11.