Wat is er aan de hand?

In april slaat de vlam in de pan in Nicaragua. De onrust begint als president Daniel Ortega hervormingen aankondigt. Om de sociale voorzieningen in het economisch zwakke land overeind te houden, worden onder meer de pensioenpremies verhoogd. Er volgen demonstraties. Aanvankelijk klein, maar Ortega grijpt hardhandig in. Dit blijkt de lont in het kruitvat. Grote groepen, met name studenten, trekken de straat op. Ortega herroept zijn hervormingen, maar de protesten stoppen niet. Ze worden beantwoord met geweld. Daarbij treedt niet alleen de politie op, maar zijn ook zeer gewelddadige regeringsgezinde knokploegen betrokken. Er vallen honderden doden en raken duizenden mensen gewond.

Wie is president Ortega?

Daniel Ortega (72) is al lang politiek actief in Nicaragua. Hij is lid van de sandinisten, een socialistische guerrillabeweging die in 1979 de dictatoriale familie Somoza verdrijft. Een paar jaar later wordt Ortega president. Het wordt een onrustige regeringsperiode. Het zijn de nadagen van de Koude Oorlog en de Verenigde Staten zijn bang voor de opkomst van communisme in de regio. Ze steunen gewapende oppositie van de regering.

De Nicaraguanen –moe van de onrust in het land– stemmen Ortega in 1990 weg. Hij komt echter terug; in 2006 wordt hij opnieuw tot president gekozen. Opvallende verandering: Ortega presenteert zichzelf nadrukkelijk als christen en spreekt verzoenende taal. Hij wil oude conflicten vergeten en de economie van Nicaragua verbeteren. Nu, twaalf jaar later, is hij nog altijd aan de macht.

Waarom zijn de betogers zo boos?

De sterke reacties op Ortega’s hervormingen wijzen op een dieperliggend probleem. Weliswaar kende de economie in de laatste jaren een langzame groei, toch is Nicaragua nog altijd het armste land van Centraal-Amerika. De economie leunt grotendeels op toerisme. De belangrijkste bron van onvrede is dat de welvaart die er is maar bij een kleine groep rijke Nicaraguanen terecht komt.

Ook de Ortega’s worden beschuldigd van decadentie en geldverspilling. Belangrijke regeringsposten zijn door de president vergeven aan vrienden en familie; zijn eigen vrouw is vicepresident. Ook zette Ortega’s aanpassing van de wet –waardoor hij onbeperkt kan aanblijven als president– kwaad bloed. De laatste maanden is daar de woede bijgekomen over de bloedige aanpak van de demonstranten. Ortega zou niets beter zijn dan de Somoza’s die hij verjoeg: een dictator.

Welke rol spelen de kerken in het conflict?

De Rooms-Katholieke Kerk heeft veel invloed in het religieuze Nicaragua. Ze probeert in het conflict de rol van bemiddelaar op zich te nemen. In mei voeren Ortega en de oppositie onder leiding van de kerk gesprekken. Die stranden echter als de oppositie het vertrek van de president en zijn vrouw eist.

Inmiddels spreekt de kerk zich steeds duidelijker uit. Ze stemt in met de veelgehoorde oproep om de in 2021 geplande verkiezingen te vervroegen naar volgend jaar. Het is voor de kerk ook steeds minder eenvoudig zich te onttrekken aan het conflict. Betogers zoeken vaak een schuilplaats in kerkgebouwen. Vorige week werd zo’n kerk beschoten, waarbij twee studenten omkwamen. Eerder raakte een priester gewond toen hij tussen betogers en politie wilde komen.

Hoe ziet de toekomst eruit?

Het land lijkt in een impasse terechtgekomen. Afgelopen woensdag heeft de Organisatie van Amerikaanse Staten Ortega opgeroepen tot vervroegde verkiezingen. Eerder deed de Europese Unie hetzelfde. De Amerikaanse president Trump voert sancties in tegen vertrouwelingen rond Ortega. Afgelopen dinsdag nam Nicaragua een wet aan waarin de definitie van terrorisme flink is uitgebreid. De Verenigde Naties zeggen bang te zijn dat de wet ook gebruikt zal worden tegen demonstranten.

Vooralsnog lijkt het einde van de crisis niet in zicht. Ortega zegt niet te willen weten van aftreden of eerdere verkiezingen. Intussen lijdt Nicaragua. Grote delen van het land liggen plat. Dit jaar zal de economie naar schatting zeker 6 procent krimpen. De vastberadenheid van de demonstranten lijkt met ieder nieuw dodelijk slachtoffer echter alleen maar toe te nemen.